Digitalisering: vriend of vijand van vergroening?

1    00:00:20:16    00:00:24:04
Een welgemeend goedemiddag,
fijn dat u kijkt.

2    00:00:24:07    00:00:28:16
U kijkt naar het symposium Opstap Naar
Weerbaarheid van het Agentschap Telecom.

3    00:00:28:19    00:00:32:21
We zijn zo'n beetje halverwege
deze intensieve congresdag.

4    00:00:32:24    00:00:35:24
Dit online symposium,
natuurlijk vanwege corona.

5    00:00:36:02    00:00:38:08
Maar op een hele slimme manier
georganiseerd.

6    00:00:38:11    00:00:41:17
Zodat u mee kunt doen
en elkaar kunt ontmoeten.

7    00:00:41:20    00:00:44:18
Mijn naam is Maarten Bouwhuis,
host van het hele symposium.

8    00:00:44:21    00:00:48:12
Ik werk als presentator en dagvoorzitter,
als u nu voor het eerst inschakelt.

9    00:00:48:15    00:00:50:19
En ik werk bij BNR Nieuwsradio
als presentator.

10    00:00:50:22    00:00:53:21
Het komende half uur
gaat u kijken naar het webinar...

11    00:00:53:24    00:00:57:10
wat gaat over de vergroening
in relatie tot digitalisering.

12    00:00:57:13    00:01:00:14
Want is die digitalisering
nou een vriend of een vijand...

13    00:01:00:17    00:01:03:16
van vergroening, van verduurzaming?

14    00:01:03:19    00:01:07:07
We krijgen steeds meer slimme apparaten
in ons huis.

15    00:01:07:10    00:01:10:06
Er komt steeds meer digitalisering
in ons leven.

16    00:01:10:09    00:01:17:01
Maar dat vreet allemaal stroom en in
de meeste gevallen ook nog grijze stroom.

17    00:01:17:04    00:01:20:07
Tegelijkertijd heb je die digitalisering
natuurlijk nodig...

18    00:01:20:10    00:01:24:02
om verder te verslimmen
en vooral te vergroenen.

19    00:01:24:05    00:01:28:08
Dat spanningsveld,
daar gaan we het uitgebreid over hebben.

20    00:01:28:11    00:01:31:15
Dit is vanzelfsprekend
een interactief webinar...

21    00:01:31:18    00:01:34:15
en dat betekent dat Eelco Vriezekolk
weer klaar zit.

22    00:01:34:18    00:01:39:01
Hij is mijn interactieve sidekick
tijdens alle webinars.

23    00:01:39:04    00:01:42:24
En hij zit klaar voor jullie
om vragen te beantwoorden...

24    00:01:43:02    00:01:48:14
en ook peilingen aan jullie voor te leggen
dus ik geef heel graag Eelco het woord.

25    00:01:48:17    00:01:51:05
Goedemiddag, mijn naam is Eelco Vriezekolk.

26    00:01:51:08    00:01:54:23
En zoals Maarten net zei,
ben ik vandaag uw stem hier aan tafel.

27    00:01:55:01    00:01:58:05
Want we maken dit heel graag
een interactief webinar.

28    00:01:58:08    00:02:01:24
Iets waar u zelf ook aan deelneemt en
dat kan u doen op verschillende manieren.

29    00:02:02:02    00:02:06:01
Allereerst hebben we de chatfunctie,
die vindt u naast of onder dit scherm.

30    00:02:06:04    00:02:10:16
In de chat typt u al uw vragen,
opmerkingen, discussiepunten...

31    00:02:10:19    00:02:14:05
bijdragen aan het gesprek aan tafel,
wat u maar kwijt wil.

32    00:02:14:08    00:02:16:04
Dus typ vooral in de chat.

33    00:02:16:07    00:02:19:12
Ik zal dat dan vervolgens
namens u inbrengen in het gesprek.

34    00:02:19:15    00:02:22:19
Dat doe ik niet alleen, ik heb
een team van moderatoren achter me...

35    00:02:22:22    00:02:26:12
die me daarbij helpen,
dus maak vooral gebruik van de chat.

36    00:02:26:15    00:02:30:18
Daarnaast doen we ook regelmatig
even een peiling onder u.

37    00:02:30:21    00:02:33:14
En de makkelijkste manier
om dat uit te leggen...

38    00:02:33:17    00:02:38:04
is om de eerste peiling maar te starten.
Dus ik begin meteen met poll nummer één.

39    00:02:38:07    00:02:43:08
En die gaat over wat nou belangrijker is
voor de toekomst van digitaal Nederland.

40    00:02:43:11    00:02:45:23
Als het goed is,
ziet u de poll in beeld verschijnen.

41    00:02:46:01    00:02:52:03
We hebben vier opties en u klikt aan
wat u het belangrijkste vindt.

42    00:02:52:06    00:02:58:16
Is dat A: Een inclusieve en toegankelijke
digitale omgeving voor alle burgers?

43    00:02:58:19    00:03:03:06
Is dat B: Vooral iets gericht op de markt
en de digitale sector?

44    00:03:03:09    00:03:05:20
Dat die voldoende ruimte krijgt
om te innoveren.

45    00:03:05:23    00:03:09:08
Of is dat optie C:
De vergroening en de verduurzaming zelf?

46    00:03:09:11    00:03:11:03
Zou dat voorop moeten staan?

47    00:03:11:06    00:03:14:07
Maak nu uw keuze, ik wil u
daar niet te veel tijd voor gunnen...

48    00:03:14:10    00:03:16:16
want we willen het tempo
er een beetje in houden.

49    00:03:17:22    00:03:21:10
Laten we de poll maar even stoppen,
dan heeft u gezien hoe het werkt.

50    00:03:21:13    00:03:23:05
We gaan er straks nog een paar doen.

51    00:03:23:08    00:03:27:10
En de uitkomsten zijn
dat ongeveer tien procent zegt...

52    00:03:27:13    00:03:31:00
dat inclusiviteit en een goede
digitale omgeving voor burgers...

53    00:03:31:03    00:03:33:11
toch voorop zou moeten staan.

54    00:03:33:14    00:03:38:01
Ongeveer de helft kiest toch voor
verduurzaming en vergroening als hoofddoel.

55    00:03:38:04    00:03:42:23
En de resterende 40, 45 procent
die neemt het vooral op voor ons mkb.

56    00:03:43:01    00:03:47:23
Voor onze innovatoren in Nederland
en die staan voor een goede digitale markt.

57    00:03:48:01    00:03:52:18
Dat is dus hoe de polls werken.
Daarnaast hebben we, zoals gezegd de chat.

58    00:03:52:21    00:03:56:01
Zet daar al uw bijdragen in
en ik breek genoeg in in het gesprek...

59    00:03:56:04    00:03:58:23
om die hier aan tafel te brengen. Maarten.

60    00:03:59:01    00:04:02:22
Dank je wel, Eelco, voor deze
tekst en uitleg en je eerste vraagstelling.

61    00:04:03:00    00:04:07:02
Bij mij aan tafel René Vroom, hij is hoofd
innovatie van het Agentschap Telecom.

62    00:04:07:05    00:04:08:21
Van harte welkom.
-Goedemiddag.

63    00:04:08:24    00:04:11:09
En Daan Terpstra,
hij is directeur beleid...

64    00:04:11:12    00:04:15:14
bij de Sustainable Digital
Infrastructure Alliance.

65    00:04:15:17    00:04:19:07
Sustainable Digital Infrastructure
Alliance, dat u het weet.

66    00:04:19:10    00:04:22:20
Daan, van harte welkom. Dat is een mondvol.

67    00:04:22:23    00:04:26:24
René, mensen stemmen dus verdeeld
op die eerste vraagstelling.

68    00:04:27:02    00:04:30:13
Verduurzaming en vergroening krijgen
toch 30, 40 procent van de stemmen...

69    00:04:30:16    00:04:34:09
als het gaat over wat is nou belangrijk
voor de digitale toekomst van Nederland.

70    00:04:34:12    00:04:39:13
Dus onze kijkers leggen die link.
-Nou, ik denk dat dat ook heel terecht is.

71    00:04:39:16    00:04:43:16
Kijk, als wij kijken naar de digitale
transitie en de energietransitie...

72    00:04:43:19    00:04:47:21
dan is het voor ons heel belangrijk om te
zien dat de energietransitie gaat slagen.

73    00:04:47:24    00:04:51:06
Er zitten eigenlijk twee grote bewegingen
in de energietransitie.

74    00:04:51:09    00:04:54:12
Dat is dat je,
je noemde dat net ook al in je intro...

75    00:04:54:15    00:04:58:09
van grijze naar groene,
duurzame energie gaat.

76    00:04:58:12    00:05:02:24
En de andere is dat het ook gepaard gaat
met veel meer lokale opwekking.

77    00:05:03:02    00:05:04:22
Mensen hebben zonnepanelen thuis.

78    00:05:05:00    00:05:09:09
Je hebt lokale zonnepanelenparken
of windmolenparken.

79    00:05:09:12    00:05:16:08
Dat alles maakt dat met de energietransitie
er 'n veel grotere complexiteit ontstaat...

80    00:05:16:11    00:05:18:05
om alles aan elkaar te verbinden.

81    00:05:18:08    00:05:22:05
En daar zit voor ons,
voor Agentschap Telecom ook de grote rol.

82    00:05:22:08    00:05:24:11
Hoe zorg je dat
de digitale infrastructuur...

83    00:05:24:14    00:05:26:23
ervoor zorgt dat het veilig
en betrouwbaar gebeurt?

84    00:05:27:01    00:05:31:17
Precies. En dat spanningsveld, letterlijk
en figuurlijk als het over energie gaat...

85    00:05:31:20    00:05:34:11
hebben we het ook in de vorige
twee webinars over gehad.

86    00:05:34:14    00:05:38:12
Wellicht zijn er kijkers die nieuw inhaken
of die al eerdere webinars hebben gezien.

87    00:05:38:15    00:05:41:08
Daar gaat dit op voortborduren,
want we willen uitzoeken...

88    00:05:41:11    00:05:47:05
hoe zit het dan daadwerkelijk
met de duurzaamheid van die digitalisering?

89    00:05:47:08    00:05:53:20
Daan, is het daadwerkelijk een probleem
dat je, laten we zeggen...

90    00:05:53:23    00:05:57:06
die duurzaamheid geweld aandoet
als je sneller digitaliseert.

91    00:05:57:09    00:06:00:07
Is dat aan de hand?
-Het is een complex vraagstuk.

92    00:06:00:10    00:06:06:18
De directe tegenstelling is wellicht
niet zo zwart-wit als die werd neergezet.

93    00:06:06:21    00:06:10:16
Digitalisering helpt ons enorm
om de energietransitie mogelijk te maken.

94    00:06:10:19    00:06:14:23
Om te zorgen dat vele deelnemers
aan dit webinar thuis zitten.

95    00:06:15:01    00:06:17:24
Niet hoeven te reizen,
geen CO2 hoeven uit te stoten...

96    00:06:18:02    00:06:21:01
om kennis te nemen
van wat we hier vertellen.

97    00:06:21:04    00:06:25:10
Tegelijkertijd zorgt al dit gebruik
van de infrastructuur daadwerkelijk ook...

98    00:06:25:13    00:06:28:17
voor een fysieke CO2 footprint.

99    00:06:28:20    00:06:32:13
En ik denk dat
in die enorme digitaliseringsslag...

100    00:06:32:16    00:06:36:00
ontslaat ons dat niet van de taak
om dat ook te benadrukken...

101    00:06:36:03    00:06:41:00
en te kijken, hoe kunnen we de sector zelf,
de infrastructuur zelf...

102    00:06:41:03    00:06:43:20
minder CO2 intens maken.
-Ja.

103    00:06:43:23    00:06:48:17
Een van de trends die in de sector zelf,
in de infrastructuur aan de hand is, is 5G.

104    00:06:48:20    00:06:52:20
Meer dan een trend. Het is er al, maar het
wordt intensiever en groter in de toekomst.

105    00:06:52:23    00:06:54:22
Eelco, jij hebt daar een korte vraag over.

106    00:06:55:00    00:06:57:05
Ja, die wil ik graag
aan de kijkers voorleggen.

107    00:06:57:08    00:07:01:13
Het gaat over inderdaad 5G,
het nieuwe systeem voor mobiele netwerken.

108    00:07:01:16    00:07:03:17
Wat zal het energieverbruik daarvan zijn...

109    00:07:03:20    00:07:06:15
in vergelijking met
de huidige mobiele netwerken?

110    00:07:06:18    00:07:11:01
En dan zijn er natuurlijk drie opties.
A: Dat verbruik zal verminderen.

111    00:07:11:04    00:07:13:23
5G zal zuiniger zijn
dan wat we nu hebben staan.

112    00:07:14:01    00:07:18:14
B: Er zal geen verschil zijn, het zal
ongeveer hetzelfde energieverbruik kennen.

113    00:07:18:17    00:07:22:13
Of optie C:
Het verbruik van 5G zal groter worden.

114    00:07:22:16    00:07:27:08
Maak nu even uw keuze en zoals ik net in de
intro al zei, we doen er niet te lang over.

115    00:07:27:11    00:07:31:24
Dus kies snel.
Kies voor A, kies voor B of kies voor C.

116    00:07:32:02    00:07:34:18
Dan mogen we wat mij betreft
de poll nu sluiten.

117    00:07:34:21    00:07:39:17
Dan zien we dat
ongeveer de helft van de mensen...

118    00:07:39:20    00:07:45:18
zegt dat het energieverbruik van 5G
hoger zal zijn dan wat we nu hebben.

119    00:07:45:21    00:07:48:16
Maarten.
-Ja. Dank je wel, Eelco.

120    00:07:48:19    00:07:54:24
Verrast je dat? Is het eigenlijk werkelijk
waar, René? Hebben we een echt antwoord?

121    00:07:55:02    00:08:00:21
Jawel. Allereerst,
het energieverbruik stijgt natuurlijk...

122    00:08:00:24    00:08:05:01
door een toename van het aantal apparaten
keer het vermogen van die apparaten.

123    00:08:05:04    00:08:09:05
En dat staat los van 5G op zich.

124    00:08:09:08    00:08:13:08
Het heeft te maken met 't aantal apparaten,
dus ook als we doorontwikkelen naar 6G...

125    00:08:13:11    00:08:16:01
Future Network Services, et cetera...

126    00:08:16:04    00:08:21:02
dan gaat het uiteindelijk om het vermogen
van de apparaten keer het aantal apparaten.

127    00:08:22:09    00:08:27:11
5G, en er zullen ongetwijfeld in de chat...

128    00:08:27:14    00:08:30:16
ook voldoende mensen zijn
die in de telecomindustrie werken...

129    00:08:30:19    00:08:35:23
heeft de belofte om er juist voor te zorgen
dat het energiezuiniger kan.

130    00:08:36:01    00:08:39:20
En er zitten ook een aantal protocollen
in 5G die dat mogelijk maken.

131    00:08:39:23    00:08:42:04
Dus dat het netwerk an sich
energiezuiniger kan?

132    00:08:42:07    00:08:45:12
Ja, dat het bijvoorbeeld
niet zendt als het niet nodig is.

133    00:08:45:15    00:08:50:03
Dus dat het een slaapstand kan hebben.
Dat je met beamforming kunt werken.

134    00:08:50:06    00:08:52:17
Dus er worden technologieën
met 5G geïntroduceerd...

135    00:08:52:20    00:08:55:16
die maken
dat het energiezuiniger kan worden.

136    00:08:55:19    00:08:58:02
Dus ik denk ook
dat we dat goed moeten opvolgen.

137    00:08:58:05    00:09:01:24
En het heeft natuurlijk ook gewoon
met het verbruik te maken.

138    00:09:02:02    00:09:06:23
Wat wij als mensen verbruiken
aan data en aan apparatuur.

139    00:09:07:01    00:09:08:21
Daar zit dat natuurlijk met name in.

140    00:09:08:24    00:09:12:16
Dus je kunt een systeem hebben, Daan,
wat technisch net iets zuiniger is.

141    00:09:12:19    00:09:15:13
Maar er gaan zoveel meer apparaten
aan dat systeem hangen...

142    00:09:15:16    00:09:19:23
daar is het ook voor bedoeld, dat we
veel verder en sneller digitaliseren...

143    00:09:20:01    00:09:22:15
dat dat op zichzelf
weer meer stroom zal verbruiken.

144    00:09:22:18    00:09:26:05
Ja, klopt, maar dat hoeft niet
per definitie een probleem te zijn.

145    00:09:26:08    00:09:30:08
Op het moment dat je vergroent,
laten we zeggen van onderop...

146    00:09:30:11    00:09:33:16
indien de hele infrastructuur
onderliggend aan...

147    00:09:33:19    00:09:38:18
in dit geval 5G of fiber in de grond
volledig duurzaam is...

148    00:09:38:21    00:09:43:21
dan is het gebruik daarop in ieder geval
vanuit een CO2 footprint perspectief...

149    00:09:43:24    00:09:48:01
per definitie ook duurzaam.
-Ja, maar dat snellere netwerk, 5G...

150    00:09:48:04    00:09:51:15
en de snelheid waarmee apparaten toenemen,
als je alleen al ziet...

151    00:09:51:18    00:09:55:16
de digitale deurbellen die er in Nederland
verkocht worden per maand.

152    00:09:55:19    00:09:58:23
Dat gaat ongelooflijk snel,
dat is maar een klein voorbeeld.

153    00:09:59:01    00:10:02:21
Dat groeit veel sneller dan dat we
ons elektriciteitsnetwerk vergroenen.

154    00:10:02:24    00:10:06:16
Ja, en dat laatste, daar moeten we het
misschien straks nog even over hebben.

155    00:10:06:19    00:10:09:22
Maar daarom is het ook goed
dat we op deze manier in deze sessie...

156    00:10:10:00    00:10:13:24
er ook voor zorgen
dat mensen meer bewust worden...

157    00:10:14:02    00:10:17:15
over het energieverbruik
van überhaupt apparatuur.

158    00:10:17:18    00:10:20:18
En daarmee kunnen ze ook
een stukje zelf sturen.

159    00:10:20:21    00:10:23:18
Dus dat is denk ik een van de dingen
die belangrijk is.

160    00:10:23:21    00:10:27:00
En op die manier kunnen mensen
er ook een stukje zelf aan bijdragen.

161    00:10:27:03    00:10:30:24
Die energietransitie, daar zijn overheid
en bedrijven natuurlijk samen mee bezig.

162    00:10:31:02    00:10:32:16
Allemaal in hun rol.

163    00:10:32:19    00:10:37:10
Maar de SDIA, waar jij aan verbonden bent,
Daan, ik moet het goed zeggen...

164    00:10:37:13    00:10:40:14
Sustainable Digital Infrastructure
Alliance. Wat doen jullie dan?

165    00:10:40:17    00:10:44:10
Onze rol is eigenlijk
om als buitenstaande actor...

166    00:10:44:13    00:10:47:19
de marktpartijen en de overheden
bij elkaar te brengen.

167    00:10:47:22    00:10:50:06
Op welke manier?
-Zie het als een reorganisatie.

168    00:10:50:09    00:10:52:24
Op het moment dat je als bedrijf
reorganiseert...

169    00:10:53:02    00:10:56:24
dan heb je een tijdelijk
project management office ingericht...

170    00:10:57:02    00:11:01:19
om een tijdelijk probleem op te lossen.
Onze tijdelijke NGO...

171    00:11:01:22    00:11:06:18
heeft als doel om het tijdelijke probleem
van klimaatverandering op te lossen.

172    00:11:06:21    00:11:11:19
Ja. Dus je bent een NGO?
Wat doe je dan in de praktijk?

173    00:11:11:22    00:11:16:17
Praten of projecten realiseren?
-Wij verbinden marktpartijen aan elkaar...

174    00:11:16:20    00:11:20:03
om samen de businesscase
in duurzaamheid te ontdekken.

175    00:11:20:06    00:11:27:22
Dus concrete economisch rendabele modellen
te maken en business te maken.

176    00:11:28:00    00:11:31:13
Wellicht straks een voorbeeld. Wat doet
de digitale infrastructuur sector...

177    00:11:31:16    00:11:35:15
zelf eigenlijk nu al
om die duurzaamheid te verhogen?

178    00:11:35:18    00:11:40:12
Wat ik al zei, je ziet in elk geval
dat met de komst van 5G...

179    00:11:40:15    00:11:43:13
er nieuwe technologieën
geïntroduceerd worden...

180    00:11:43:16    00:11:48:03
die ervoor zorgen dat je op die manier
minder energie verbruikt.

181    00:11:48:06    00:11:51:02
Maar soms is het ook heel dichtbij.

182    00:11:51:05    00:11:54:13
Toen ik hierheen liep op weg hiernaartoe
stonden er twee deelauto's...

183    00:11:54:16    00:11:56:16
er stonden een aantal deelscooters.

184    00:11:56:19    00:12:02:01
Dat soort zaken zijn alleen maar mogelijk
doordat er platforms ontstaan...

185    00:12:02:04    00:12:05:12
die het gedeeld gebruik van een scooter
of een auto mogelijk maken.

186    00:12:05:15    00:12:09:01
Dan kom je wel op het spanningsveld
of bijvoorbeeld elektrische stepjes...

187    00:12:09:04    00:12:10:23
die in Nederland nog verboden zijn...

188    00:12:11:01    00:12:15:10
maar waarvan ik in Milaan met ongelooflijk
veel plezier gebruik heb gemaakt...

189    00:12:15:13    00:12:18:06
of dat nou verduurzaming is
of juist niet...

190    00:12:18:09    00:12:22:11
omdat je alleen maar iets toevoegt
in zo'n stad wat weer energie verbruikt.

191    00:12:22:14    00:12:26:01
Voordat we die vraag doen, breek ik
eventjes weer in namens de kijkers.

192    00:12:26:04    00:12:29:04
Want er zijn mensen die een vraag hebben
over de rol van René.

193    00:12:29:07    00:12:31:03
Jaap-Jan vraagt zich bijvoorbeeld af...

194    00:12:31:06    00:12:35:05
wat doet een innovatieafdeling
bij Agentschap Telecom nu eigenlijk?

195    00:12:35:08    00:12:38:14
Dank je, Eelco. Ja, wat doet een
innovatieafdeling bij een agentschap?

196    00:12:38:17    00:12:41:23
Dank, mooie vraag.
Heb je even, zou ik zeggen.

197    00:12:42:01    00:12:45:09
Maar ik zal het even in hele grote lijnen
proberen te doen.

198    00:12:45:12    00:12:49:03
Wij zijn met een team
van 10, 12 mensen bezig.

199    00:12:49:06    00:12:52:19
Gewoon al met de Europese coördinatie
van allerlei ontwikkelingen.

200    00:12:52:22    00:12:56:08
We zorgen ervoor dat we aansluiten
bij de Europese wetgeving.

201    00:12:56:11    00:13:01:14
We hebben een onderzoeksagenda, dus we
zorgen ook dat er onderzoek plaatsvindt.

202    00:13:01:17    00:13:05:17
We zorgen dat we op een aantal trajecten
vooruitlopen...

203    00:13:05:20    00:13:09:05
en meedenken met de verschillende
industriepartijen.

204    00:13:09:08    00:13:13:14
Zo doen we dat op 5G, zo doen we dat op
cybersecurity en artificial intelligence.

205    00:13:13:17    00:13:18:00
Omdat we vinden dat we als agentschap
niet pas op het eind...

206    00:13:18:03    00:13:21:23
maar juist in het begin, aan de voorkant
van de ontwikkelingen mee moeten denken.

207    00:13:22:01    00:13:24:06
Nou, deze drie onderwerpen
die ik net noemde...

208    00:13:24:09    00:13:27:04
dat zijn al strategische onderwerpen
van Agentschap Telecom.

209    00:13:27:07    00:13:31:08
En we hebben de afgelopen jaren
ook besloten dat we bijvoorbeeld...

210    00:13:31:11    00:13:34:06
onze rol op het gebied van energietransitie
willen verkennen.

211    00:13:34:09    00:13:38:10
We hebben al een aantal traditionele rollen
op het gebied van de energie.

212    00:13:38:13    00:13:41:00
Ik noemde al de uitvoering
van de cybersecurity.

213    00:13:41:03    00:13:44:09
Maar ook de graafschades
en apparatuur standaardisatie.

214    00:13:44:12    00:13:47:05
Nou, hoe kunnen we
als Agentschap Telecom...

215    00:13:47:08    00:13:50:22
in dit geval op de energietransitie
nog verder mee nadenken?

216    00:13:51:00    00:13:54:14
Maar ook om steeds dicht bij de industrie
aan te kunnen sluiten.

217    00:13:54:17    00:13:58:00
Wat zijn de nieuwste ontwikkelingen?
Hoe gaan we die toepassen?

218    00:13:58:03    00:14:00:10
We geven al experimenteervergunningen af.

219    00:14:00:13    00:14:03:11
Kunnen we daar experimenten mee doen?
Kunnen we pilots draaien?

220    00:14:03:14    00:14:05:24
Nou, ik zou zeggen, een hele hoop zaken.
-Ja.

221    00:14:06:02    00:14:10:03
En dat doe ik niet alleen
met het team van deze 10 mensen...

222    00:14:10:06    00:14:14:18
maar voor ons agentschap is dat eigenlijk
een soort mogelijkheid...

223    00:14:14:21    00:14:17:06
om vroegtijdig aan te sluiten
bij de ontwikkelingen.

224    00:14:17:09    00:14:22:06
Angeline van Dijk zei: We willen aan de
voorkant meedoen. Daar is dit een vorm van.

225    00:14:22:09    00:14:26:03
En niet alleen maar toezichthouder zijn
en controleur.

226    00:14:26:06    00:14:30:05
Eelco, dan toch eventjes naar jou toe.
Wellicht zijn er nog meer vragen.

227    00:14:30:08    00:14:33:17
Maar ik wil je ook vragen om de
volgende peiling maar even in te brengen.

228    00:14:33:20    00:14:38:07
Zeker, begin ik even met de peiling,
want die gaat over verduurzaming.

229    00:14:38:10    00:14:42:13
Maar dan wel heel dicht bij huis,
namelijk, wat zou u doen als in uw werk...

230    00:14:42:16    00:14:45:24
uw werkgever u een oud model laptop
zou aanbieden?

231    00:14:46:02    00:14:49:21
Een functioneel model waar u uw werk
mee kan doen maar wel een oudje.

232    00:14:49:24    00:14:53:15
Zegt u dan, antwoord A: Nee, dank je,
ik ga echt niet met oude spullen werken.

233    00:14:53:18    00:14:57:22
Ik heb ook een representatieve rol,
dus nee hoor, voor mij geen oude spullen.

234    00:14:58:00    00:15:01:23
Of B: Het maakt me helemaal niets uit,
zolang ik m'n werk er maar mee kan doen.

235    00:15:02:01    00:15:05:09
Optie A:
Nee, dank je, voor mij liever niet.

236    00:15:05:12    00:15:08:07
Of optie B: Prima, zolang ik
mijn werk er maar mee kan doen.

237    00:15:08:10    00:15:10:07
Maak een keuze, klik op A of B.

238    00:15:10:10    00:15:14:12
Ondertussen ga ik weer even terug naar de
vragen die binnenkomen en de opmerkingen.

239    00:15:14:15    00:15:18:13
En Ernst zegt over die besparing van 5G:

240    00:15:18:16    00:15:22:14
Het hangt er natuurlijk ook van af of je
de oude netwerken vast uitschakelt of niet.

241    00:15:22:17    00:15:27:00
Als 3G en 4G blijven draaien
en daarnaast komt er ook nog 5G...

242    00:15:27:03    00:15:29:20
dan zal het energieverbruik
alleen maar stijgen.

243    00:15:29:23    00:15:32:08
Dat vind ik wel een hele goede.
Dank je wel, Eelco.

244    00:15:32:11    00:15:36:15
Want we moeten ook durven leren
dingen uit te zetten.

245    00:15:36:18    00:15:39:15
Ja, en dat heeft te maken met
backwards compatibility.

246    00:15:39:18    00:15:42:19
Dat we ook zorgen dat we bij
nieuwe technologieën, en ik zeg we...

247    00:15:42:22    00:15:47:05
het is uiteindelijk de hele industrie
samen met allerlei partijen.

248    00:15:47:08    00:15:51:19
Dat we zorgen dat we in nieuwe protocollen
meenemen wat in de oude protocollen zit.

249    00:15:51:22    00:15:55:00
Ja, en dat hebben we tot nu toe
tot 4G niet voldoende gedaan?

250    00:15:55:03    00:15:58:22
Nou, dat wilde ik niet zeggen.
Ik wilde er nog even aan toevoegen dat...

251    00:15:59:00    00:16:01:21
we moeten ons wel realiseren
dat bepaalde systemen...

252    00:16:01:24    00:16:04:18
bijvoorbeeld bij bruggen
en sluizen, et cetera...

253    00:16:04:21    00:16:08:08
maar ook op andere plekken
in onze samenleving...

254    00:16:08:11    00:16:10:16
op dit moment nog gebruik maken
van 2G en 3G.

255    00:16:10:19    00:16:15:23
Dus het is echt wel verstandig gefaseerd
stappen nemen daarin.

256    00:16:16:01    00:16:19:14
Maar dan moeten we het zo slim inrichten
dat we ook dingen kunnen uitzetten.

257    00:16:19:17    00:16:23:09
Wat we minder kunnen doen, daar ging
de pollvraag over. Wat is de uitslag?

258    00:16:23:12    00:16:25:16
Ja, eigenlijk wel verrassend.
Twee derde zegt:

259    00:16:25:19    00:16:29:23
Ik vind het niet erg om een oudere laptop
te krijgen, als ik m'n werk maar kan doen.

260    00:16:30:01    00:16:32:03
Een derde wil toch liever
dat nieuwste model.

261    00:16:32:06    00:16:35:14
Interessant.
-Wel mooi om te horen, toch? Ja, want...

262    00:16:35:17    00:16:39:12
Hangt wel van de definitie van oud af.
Mijn MacBook is zes jaar oud.

263    00:16:39:15    00:16:42:21
Dat wil je niet meer, hoor.
Die moet ik echt aanslingeren 's ochtends.

264    00:16:42:24    00:16:45:23
Ik heb in het vorige gesprek gezegd
dat ik een Nokia 5210 heb...

265    00:16:46:01    00:16:49:12
die het ook nog ontzettend goed doet.
Maar daar gaat het me nu niet om.

266    00:16:49:15    00:16:53:10
Maar ik denk wel dat als je over
vergroening en duurzaamheid nadenkt...

267    00:16:53:13    00:16:57:17
dat je dan bereid moet zijn om ook
te kijken naar: Wat kan ik nog gebruiken?

268    00:16:57:20    00:17:00:17
En vanuit deze twee vragen
vind ik dat wel een mooi antwoord.

269    00:17:00:20    00:17:02:18
Ik ben blij dat veel mensen dat ook doen.

270    00:17:02:21    00:17:06:13
Eigenlijk gaat het over consuminderen, Daan
en is natuurlijk de vraag:

271    00:17:06:16    00:17:09:18
Moeten we ook naar een samenleving toe
die wat duurzamer wordt...

272    00:17:09:21    00:17:12:13
waarin mensen, als het gaat over
digitale technologieën...

273    00:17:12:16    00:17:16:10
want daar hebben we het over, ook bereid
zouden zijn om met wat minder te doen.

274    00:17:16:13    00:17:18:23
Of kan dat niet?
-Ik ben heel erg blij...

275    00:17:19:01    00:17:21:23
dat men ziet dat verduurzaming
veel meer is dan groen.

276    00:17:22:01    00:17:25:20
En onder andere langer doen
met de apparaten die je hebt.

277    00:17:25:23    00:17:30:02
En om dat concreet te maken,
bouwen wij op dit moment bijvoorbeeld...

278    00:17:30:05    00:17:32:19
samen met een aantal partners
hier in Amsterdam...

279    00:17:32:22    00:17:36:10
een soort van, laten we zeggen,
tweedehands datacenter.

280    00:17:36:13    00:17:41:05
Door te bouwen met hardware die normaliter
eigenlijk aan het einde van het leven is.

281    00:17:41:08    00:17:43:14
Daar de levensduur van verlengen.

282    00:17:43:17    00:17:48:22
En zo zorgen dat je een nieuw datacenter
kan bouwen zonder extra footprint qua CO2.

283    00:17:49:00    00:17:53:05
Of gebruik van spaarzame grondstof.
-Een vintage datacenter.

284    00:17:53:08    00:17:55:13
Die had ik nog niet gehoord,
die onthou ik even.

285    00:17:55:16    00:18:00:04
Dat vind ik wel mooi. Oké, maar gaat dat
dan lukken met die oude apparatuur...

286    00:18:00:07    00:18:03:19
die je dan allemaal maar weer, in mooi
Nederlands, compatible moet maken...

287    00:18:03:22    00:18:08:07
om in één datacentrum samen te werken? Dat
lijkt me voor een bouwer heel ingewikkeld.

288    00:18:08:10    00:18:11:05
Niemand zei dat het makkelijk was,
zonder meer.

289    00:18:11:08    00:18:16:22
Maar het is wel, qua capaciteit,
qua werkbaarheid van de apparatuur...

290    00:18:17:00    00:18:21:09
moet het zeker kunnen. Komen er
extra technische uitdagingen? Zonder meer.

291    00:18:21:12    00:18:25:03
Maar is er in onze optiek maar één manier
om dat op te lossen. We gaan bouwen.

292    00:18:25:06    00:18:27:14
We lopen vast tegen
honderdduizend problemen op...

293    00:18:27:17    00:18:29:11
en die gaan we een voor een oplossen.

294    00:18:29:14    00:18:31:20
Je kunt je afvragen
of je er apparatuur in zet...

295    00:18:31:23    00:18:36:04
die juist weer veel meer stroom vraagt
omdat het oudere apparatuur is...

296    00:18:36:07    00:18:40:06
waarbij moderne apparatuur
steeds beter en slimmer wordt gemaakt...

297    00:18:40:09    00:18:44:16
en dus op zichzelf staand duurzamer is.

298    00:18:44:19    00:18:48:22
Ja, dat is een hele goede vraag
en daar houden we ook rekening mee.

299    00:18:49:00    00:18:53:03
Om dat voor een gedeelte aan de voorkant
eigenlijk al af te bakenen...

300    00:18:53:06    00:18:57:14
zorgen we ervoor dat alles draait
op volledig daadwerkelijk duurzame stroom.

301    00:18:57:17    00:19:01:10
Dus dat die extra energievraag
die er eventueel is...

302    00:19:01:13    00:19:03:17
wel kan worden opgevangen
zonder CO2 footprint.

303    00:19:03:20    00:19:06:13
Hier komt de vergelijking
met de auto-industrie naar voren.

304    00:19:06:16    00:19:08:18
Want daar heb je eigenlijk
ook twee debatten.

305    00:19:08:21    00:19:12:16
Er zijn mensen die zeggen: Rij nou
die oude auto lang door, die is al gemaakt.

306    00:19:12:19    00:19:16:06
Dus als je steeds een nieuwe auto
aanschaft, is dat niet erg groen.

307    00:19:16:09    00:19:18:24
En anderen zeggen:
Maar een nieuwe auto is veel groener.

308    00:19:19:02    00:19:23:02
Zeker een elektrische auto, dus moeten we
snelheid maken in die vergroening.

309    00:19:23:05    00:19:26:08
Eén van de manieren om dat te doen,
is dat straks oude diesels...

310    00:19:26:11    00:19:29:24
de stad niet meer in mogen en
dat we sloopregelingen krijgen, et cetera.

311    00:19:30:02    00:19:32:09
Zou er wetgeving of regelgeving
moeten komen...

312    00:19:32:12    00:19:36:12
dat we bepaalde communicatiemiddelen
gewoon niet meer mogen gebruiken...

313    00:19:36:15    00:19:38:03
omdat ze gewoon niet groen zijn?

314    00:19:38:06    00:19:44:12
Niet meer mogen gebruiken,
dat vind ik wel heel erg sterk.

315    00:19:44:15    00:19:50:04
Maar het gaat erom hoe je de mensen daar
uiteindelijk bewust in krijgt en meekrijgt.

316    00:19:50:07    00:19:53:04
Ik denk dat je gebruik moet maken
van nieuwe technologieën...

317    00:19:53:07    00:19:57:09
als je daarmee
een stuk vergroening kunt laten...

318    00:19:57:12    00:20:01:23
Dan hang je er een energielabel aan,
net als bij mijn wasmachine.

319    00:20:02:01    00:20:07:03
Nou ja, dat is een mogelijkheid en
ik vind dat ook best het overwegen waard...

320    00:20:07:06    00:20:12:08
om te kijken bij apparatuur als je dat
gaat kopen, dat je sneller kunt zien...

321    00:20:12:11    00:20:15:21
wat is het energieverbruik ervan
of wat is het dataverbruik?

322    00:20:15:24    00:20:20:01
Dan moet je uitkijken, want dataverbruik is
niet hetzelfde als extra energieverbruik.

323    00:20:20:04    00:20:23:06
Maar je kunt er wel iets over zeggen.
Zo neem je het publiek mee...

324    00:20:23:09    00:20:26:22
in de mogelijkheid
om zelf een besluit te nemen.

325    00:20:27:00    00:20:28:20
Als ik daarop mag aanhaken.
-Zeker.

326    00:20:28:23    00:20:32:19
Ik denk dat juist een soort van een label
of hoe dan ook...

327    00:20:32:22    00:20:36:11
die onderliggende aanname daaronder,
de transparantie die nodig is...

328    00:20:36:14    00:20:41:02
om te zorgen dat je als consument,
als bedrijf een welbewuste keuze maakt...

329    00:20:41:05    00:20:45:05
over de klimaatimpact van de apparatuur die
je gebruikt en diensten die je gebruikt...

330    00:20:45:08    00:20:47:10
die is cruciaal
om te komen tot verduurzamen.

331    00:20:47:13    00:20:49:09
Kan men dat op de thuiswerkplek doen?

332    00:20:49:12    00:20:52:21
Wat kunnen mensen dan zelf doen
om tot een bewuste keuze te komen...

333    00:20:52:24    00:20:56:13
als het gaat over verbruik?
-Op dit moment heel weinig.

334    00:20:56:16    00:21:00:16
Veel van de digitale infrastructuur
is een relatieve black box...

335    00:21:00:19    00:21:06:10
qua energie-, water-, grondstofverbruik.
En juist daar denken wij...

336    00:21:06:13    00:21:10:16
dat er veel meer transparantie moet komen
om een goede beslissing te kunnen nemen.

337    00:21:10:19    00:21:13:19
Maar dat betekent dus,
ik zit op vier social media platformen.

338    00:21:13:22    00:21:17:05
Ik heb een Dropbox en ik heb een iCloud,
ik roep maar iets.

339    00:21:17:08    00:21:19:12
Daar staan 30.000 foto's bij mij in...

340    00:21:19:15    00:21:22:12
omdat ik te lui ben om de eindredactie
te voeren, zeg ik maar.

341    00:21:22:15    00:21:26:06
En er moet een appje komen waarmee ik
precies kan zien wat mijn footprint is...

342    00:21:26:09    00:21:29:21
van mijn digitale gedrag.
-Idealiter, ja.

343    00:21:29:24    00:21:32:13
Oké, Apple laat wel zien
wat ik allemaal doe.

344    00:21:32:16    00:21:35:23
Maar ze koppelen het nog niet aan
hoeveel het uitstoot.

345    00:21:36:01    00:21:40:21
Dat klopt, ja.
-Ik ben het enorm met Daan eens.

346    00:21:40:24    00:21:44:10
Iedere verandering
begint bij bewustwording.

347    00:21:44:13    00:21:48:00
En als je dus mensen meeneemt
met een stuk transparantie over...

348    00:21:48:03    00:21:50:19
waar ze hun keuzeproces in hebben,
hoe dat eruitziet...

349    00:21:50:22    00:21:54:02
en op welke manier
zij er zelf invloed op kunnen hebben...

350    00:21:54:05    00:21:57:15
We hebben 17 miljoen Nederlanders.

351    00:21:57:18    00:22:01:03
Volgens mij, misschien
hier en daar een paar nagelaten...

352    00:22:01:06    00:22:03:17
zijn we allemaal
17 miljoen verstandige mensen.

353    00:22:03:20    00:22:06:23
Ik denk ook wel
dat ze ernaar zullen kijken, ja.

354    00:22:07:01    00:22:12:07
Eelco?
-Jazeker. Vanuit de polls en de chats...

355    00:22:12:10    00:22:16:18
krijgen we ook andere aspecten
van dit spanningsveld naar voren.

356    00:22:16:21    00:22:20:07
Jurrien zegt bijvoorbeeld:
Ja, leuk, dat gebruik van oude laptops...

357    00:22:20:10    00:22:23:09
maar die kunnen sneller uitvallen,
dus wees je daarvan bewust...

358    00:22:23:12    00:22:27:09
anders heb je een continuïteitsrisico
en doe bijvoorbeeld back-ups in de cloud.

359    00:22:27:12    00:22:32:12
En Bas merkt op:
Ja, duurzaamheid, dat is één ding.

360    00:22:32:15    00:22:36:05
Oudere apparatuur is vaak ook onveiliger
op het vlak van cyber.

361    00:22:36:08    00:22:40:12
Dus het heeft ook cybervoordelen door
toch die nieuwste apparaten te gebruiken.

362    00:22:40:15    00:22:43:20
Lang niet alle apparaten
ontvangen ook updates.

363    00:22:45:13    00:22:48:10
Ja, dat zijn zeker waardevolle opmerkingen.

364    00:22:48:13    00:22:52:16
En in dat spanningsveld
moet je dus voortdurend aan de slag.

365    00:22:52:19    00:22:55:16
Er komen geen extra vragen binnen Eelco,
begrijp ik hieruit?

366    00:22:55:19    00:22:59:12
Nu even niet, maar laat ze komen, zet ze
in de chat en ik zet ze hier aan tafel.

367    00:22:59:15    00:23:02:05
Ik wil het dan nog even hebben
over dat datagebruik.

368    00:23:02:08    00:23:05:05
Dat datagebruik dat landt allemaal
in datacenters.

369    00:23:05:08    00:23:09:05
Daar weten we alles van in Nederland.
We hebben er een staan in Hollands Kroon.

370    00:23:09:08    00:23:13:06
En er wordt er eentje gebouwd,
althans mogelijk, in de Flevopolder.

371    00:23:13:09    00:23:16:11
En Daan, die vreten natuurlijk
ongelooflijk veel energie.

372    00:23:16:14    00:23:22:03
Dus gaat de discussie over het feit dat ze
duurzame energie zouden moeten gebruiken.

373    00:23:22:06    00:23:24:16
Moeten we in de toekomst
naar een remming toe...

374    00:23:24:19    00:23:30:05
als het gaat over die exponentiële groei
van data in ons leven?

375    00:23:30:08    00:23:33:04
Ik denk dat dat, zeker gezien
de manier waarop we leven...

376    00:23:33:07    00:23:35:22
en onze economie hebben ingericht,
heel erg moeilijk is.

377    00:23:36:00    00:23:39:11
Waar we voor moeten zorgen,
is dat juist alle data die we verbruiken...

378    00:23:39:14    00:23:44:10
en de infrastructuur die eronder ligt,
dat die volledig duurzaam is.

379    00:23:44:13    00:23:47:10
En dat er dus, nogmaals
veel meer transparantie is over...

380    00:23:47:13    00:23:50:11
maar hoeveel energie
verbruikt het datacenter dan?

381    00:23:50:14    00:23:55:03
Hoeveel water, hoeveel ruimte,
hoeveel grondstoffen...

382    00:23:55:06    00:23:58:22
zijn er nu eigenlijk gemoeid
met het gebruik van zo'n datacenter?

383    00:23:59:00    00:24:02:24
Ik ga toch 'n beetje flauw doen, maar zo'n
datacenter zit dus vol met kattenfilmpjes.

384    00:24:04:20    00:24:08:22
En mag je nou als toezichthouder
een waardeoordeel hebben...

385    00:24:09:00    00:24:11:08
over waar mensen die data voor gebruiken?

386    00:24:13:11    00:24:16:06
Is dat een vraag voor mij?
-Ja, dat lijkt me wel.

387    00:24:16:09    00:24:18:19
Ik dacht nog even
dat je met Daan bezig was.

388    00:24:18:22    00:24:23:11
Nee, Angeline heeft dat vanochtend
ook al eerder gezegd.

389    00:24:23:14    00:24:26:07
Wij gaan niet zozeer over
de inhoud van de boodschap...

390    00:24:26:10    00:24:28:18
maar dat de boodschap
goed en betrouwbaar aankomt.

391    00:24:28:21    00:24:30:18
Dat kan ook niet anders, dat begrijp ik.

392    00:24:30:21    00:24:33:17
Maar Daan, je voelt het spanningsveld
waar ik naartoe wil.

393    00:24:33:20    00:24:38:07
We zijn in een samenleving terechtgekomen
waarin 't dataverbruik per jaar verdubbelt.

394    00:24:38:10    00:24:43:23
Ik gok iets, maar zoiets zal het wel zijn.
En dat vreet ongelofelijk veel energie.

395    00:24:44:01    00:24:47:08
En dit webinar gaat over dat spanningsveld
met die vergroening.

396    00:24:47:11    00:24:52:07
Hoe doorbreken we dat, dat die exponentiële
groei eruit gaat? Of gaat dat niet lukken?

397    00:24:52:10    00:24:57:19
Nou, volgens mij kwamen we hierop
via grote datacenters.

398    00:24:57:22    00:25:01:23
Ik wil daar wel aan toevoegen dat je daar
in elk geval ziet dat zo'n vraagstuk...

399    00:25:02:01    00:25:05:22
komt dan, wat is het, drie weken geleden
uitgebreid in de pers.

400    00:25:06:00    00:25:08:09
Facebook Zeewolde.
-En dat snap ik ook heel goed...

401    00:25:08:12    00:25:10:15
dat het een enorme opschudding geeft.

402    00:25:10:18    00:25:14:04
Nogmaals, wij zijn er als AT
in die zin niet bij betrokken geweest.

403    00:25:14:07    00:25:17:11
Maar wat je wel kunt zien is,
kun je ook in dat voortraject...

404    00:25:17:14    00:25:21:01
überhaupt in de besluitvorming over
waar plaats je dit soort grote zaken...

405    00:25:21:04    00:25:23:18
veel eerder meerdere partijen
mee betrekken?

406    00:25:23:21    00:25:27:24
En ik denk, gezien de schaal van Nederland,
maar ook van dit soort grote datacenters...

407    00:25:28:02    00:25:30:19
dat je daar best wat regie op mag hebben
binnen Nederland.

408    00:25:30:22    00:25:34:01
Het zou gezond zijn dat dat mandaat
niet bij de gemeenteraad ligt...

409    00:25:34:04    00:25:38:23
maar dat we daar landelijk over nadenken.
-Ja, hoe richt je dat in qua constellatie?

410    00:25:39:01    00:25:41:16
Ik kan niet zeggen,
het is niet aan de gemeenteraad...

411    00:25:41:19    00:25:45:10
want we hebben ook met
een stukje staatsrechten te maken.

412    00:25:45:13    00:25:50:19
Maar ja, juist dit soort grote beslissingen
zou je in een groter verband moeten zien.

413    00:25:50:22    00:25:53:15
Zo kijken wij ook
naar de digitale infrastructuur.

414    00:25:53:18    00:25:57:03
We hebben drie grote providers,
daar probeer je overheen te kijken...

415    00:25:57:06    00:25:59:19
en mee te denken hoe je dat voor Nederland
het beste kan doen.

416    00:25:59:22    00:26:03:20
Wetende dat de markt op dit moment
voor een groot gedeelte...

417    00:26:03:23    00:26:10:00
ik zou bijna zeggen voor 98 procent,
de installeerder is.

418    00:26:10:03    00:26:13:15
Maar daar wil ik toch nog even iets
aan toevoegen. Twee belangrijke punten.

419    00:26:13:18    00:26:17:05
Als je wereldwijd kijkt
naar de benuttingsgraad van servers...

420    00:26:17:08    00:26:20:03
dus waar het hele datacenter
straks mee vol staat...

421    00:26:20:06    00:26:23:03
wereldwijd is dat gemiddeld 15 procent.

422    00:26:23:06    00:26:27:15
Dat betekent dat we in ieder geval nog,
mits een aantal technische beperkingen...

423    00:26:27:18    00:26:31:07
maar 85 procent in ons verbruik qua service
kunnen stijgen...

424    00:26:31:10    00:26:35:05
voordat we nieuwe datacenters
hoeven bouwen. Dat is één.

425    00:26:35:08    00:26:39:16
Dat is een wereldwijd gemiddelde, daar zit
wat nuance in links en rechts, maar oké.

426    00:26:39:19    00:26:43:23
Het tweede is dat
op dit moment in Nederland...

427    00:26:44:01    00:26:46:19
Google heeft een datacenter gebouwd
in Groningen.

428    00:26:46:22    00:26:51:18
Microsoft zit in Middenmeer,
Facebook komt zo meteen in de Flevopolder.

429    00:26:51:21    00:26:56:07
Iedereen bouwt zijn eigen infrastructuur
die eigenlijk redundant is.

430    00:26:56:10    00:26:59:22
Dubbelop ten opzichte van wat er al staat.

431    00:27:00:00    00:27:02:19
Dat zijn commerciële bedrijven
die met elkaar concurreren...

432    00:27:02:22    00:27:07:16
met eigenlijk identieke infrastructuur
binnen het gebouw.

433    00:27:07:19    00:27:11:01
Ik denk dat dat een veel nuttiger
discussie is over de wet...

434    00:27:11:04    00:27:14:13
Want daar is een winst te behalen
als je daar de marktwerking uithaalt?

435    00:27:14:16    00:27:19:18
Ik denk dat er winst te behalen is als je
die marktwerking anders omvormt en instelt.

436    00:27:19:21    00:27:23:17
Maar dan zul je dus als land daar in ieder
geval een stukje regie op moeten voeren.

437    00:27:23:20    00:27:26:08
Maar dan bouwen ze het datacenter
in een ander land.

438    00:27:26:11    00:27:29:13
Ja, het is een beetje hetzelfde
als dat we hier rondom Amsterdam...

439    00:27:29:16    00:27:33:18
niet één, maar drie of vier
kolencentrales bouwen...

440    00:27:33:21    00:27:37:20
waarbij we met elkaar concurreren
over de levering van de stroom.

441    00:27:37:23    00:27:39:16
Laten we die zo snel mogelijk sluiten.

442    00:27:39:19    00:27:42:02
Eelco, zijn er nog vragen?
-Zeker, er zijn vragen.

443    00:27:42:05    00:27:44:17
Ik doe ondertussen de laatste poll
voor deze sessie.

444    00:27:44:20    00:27:47:24
Die gaat over die datacenters,
want die verbruiken heel veel stroom.

445    00:27:48:02    00:27:50:08
Stroom wordt automatisch omgezet in warmte.

446    00:27:50:11    00:27:54:04
Die warmte moeten ze vervolgens kwijt
met koeling die ook veel energie gebruikt.

447    00:27:54:07    00:27:57:21
Maar goed, die restwarmte van die
datacenters, wat moeten we daarmee doen?

448    00:27:57:24    00:28:01:06
Het is zonde om dat gewoon
weg te ventileren in de omgeving.

449    00:28:01:09    00:28:04:09
Dus de stelling
waar ik uw antwoord op vraag, is:

450    00:28:04:12    00:28:08:12
Datacenters zouden hun restwarmte
gratis moeten aanbieden voor hergebruik.

451    00:28:08:15    00:28:12:16
Kies A als u het daarmee eens bent
of B als u het daar niet mee eens bent.

452    00:28:12:19    00:28:16:04
En terwijl u kiest uit A of B
heb ik een vraag van Mirjam.

453    00:28:16:07    00:28:20:14
Die zegt: Die energietransitie
is een Europees probleem.

454    00:28:20:17    00:28:24:24
Dat moeten we op Europese schaal oplossen.
Is die vergroening niet net zo'n probleem?

455    00:28:25:02    00:28:29:07
Moeten we dat ook niet in Europa oplossen?
-Ja, dat is een hele goede vraag, Daan.

456    00:28:29:10    00:28:32:19
Je zou hier, als je kijkt naar
verbruik van energie...

457    00:28:32:22    00:28:37:09
en de vergroening van gebruik van data
zou je Europees moeten benaderen.

458    00:28:37:12    00:28:41:23
Ja, het is een Europees probleem,
het is een wereldwijd probleem.

459    00:28:42:01    00:28:43:22
Maar de oplossing begint altijd lokaal.

460    00:28:44:00    00:28:47:17
Oké, want jullie zijn ook
een regionale of een Nederlandse NGO.

461    00:28:47:20    00:28:51:00
We hebben een Nederlandse focus
en op een aantal landen...

462    00:28:51:03    00:28:54:02
maar we zijn een Europees georiënteerde NGO
met een Nederlandse focus.

463    00:28:54:05    00:28:58:03
Juist omdat die oplossing lokaal...
-En waarom ligt die oplossing dan lokaal?

464    00:28:58:06    00:29:01:21
Omdat het lokale bedrijven zijn,
lokale gebruikers...

465    00:29:01:24    00:29:03:22
die samen moeten komen tot een oplossing.

466    00:29:04:00    00:29:06:19
Als ik zonnepanelen wil plaatsen
op mijn datacenter...

467    00:29:06:22    00:29:10:10
dan gebeurt dat lokaal,
dat gebeurt niet op Europees niveau.

468    00:29:10:13    00:29:13:18
Ik kan lokaal een impact maken.
-Oké. Eelco, uitslag van de poll?

469    00:29:13:21    00:29:17:04
Twee derde vindt dat die restwarmte
gratis aangeboden zou moeten worden.

470    00:29:17:07    00:29:20:05
Een derde zegt: Nee, hoor, dat hoeft niet.
-Dank je wel, Eelco.

471    00:29:20:08    00:29:23:04
Daar is een probleem mee geloof ik, Daan?
-Ik denk het wel.

472    00:29:23:07    00:29:26:19
Want door het gratis aan te bieden,
ondanks dat het heel mooi klinkt...

473    00:29:26:22    00:29:29:07
ontdoe je de warmte
van iedere economische waarde...

474    00:29:29:10    00:29:32:17
en daarmee ook
de incentives om te investeren.

475    00:29:32:20    00:29:36:15
Maar kan het nu ook technisch niet,
gratis aanbieden? Of kan het technisch wel?

476    00:29:36:18    00:29:40:02
Je zou het kunnen doen, als facebook.

477    00:29:42:12    00:29:46:19
Ik heb daar het antwoord niet op,
maar ik denk wel dat dit één...

478    00:29:46:22    00:29:50:15
dat merk je ook wel in de samenleving,
wij krijgen er af en toe ook vragen over.

479    00:29:50:18    00:29:54:00
Wat kost het allemaal aan energie,
hoeveel energie kost het, et cetera.

480    00:29:54:03    00:29:57:24
Restwarmte is iets waarvan mensen denken,
gebruik dat dan zo goed mogelijk.

481    00:29:58:02    00:30:02:11
Dus zelf zou ik dan ook denken:
Hoe kunnen we dat technisch beter inzetten?

482    00:30:02:14    00:30:06:03
Ik heb daar het antwoord niet op.
-Technisch gezien kan het zonder meer.

483    00:30:06:06    00:30:10:06
Kan het gratis? Dat ligt aan de investering
en de mate waarin bijvoorbeeld facebook...

484    00:30:10:09    00:30:13:14
Maar je zegt, je moet het niet willen,
want die warmte heeft waarde.

485    00:30:13:17    00:30:16:19
En als je het gaat verkopen,
kun je die waarde in de markt brengen.

486    00:30:16:22    00:30:20:10
Precies. En door te dwingen dat het
gratis is, ontdoe je het van waarde...

487    00:30:20:13    00:30:23:21
en daarmee ook van een soort van incentive
voor bijvoorbeeld facebook...

488    00:30:23:24    00:30:26:01
om te zorgen dat die warmte
aangeboden wordt.

489    00:30:26:04    00:30:29:19
Een ander spanningsveld als je warmte
gaat aanbieden, dat is geen vrije markt.

490    00:30:29:22    00:30:34:14
Dan heb je toch een soort van gebied nodig
wat dan verplicht overgaat op die warmte.

491    00:30:34:17    00:30:38:13
Anders heeft het geen zin. En daar moet
de overheid dus een hard besluit in nemen.

492    00:30:38:16    00:30:41:16
We gaan een woonwijk van Zeewolde
op warmte van facebook zetten.

493    00:30:41:19    00:30:45:05
Daarom is energietransitie zo leuk,
want iedere keer dat je iets oplost...

494    00:30:45:08    00:30:48:18
kom je bij het volgende probleem,
wat dan ook weer een oplossing behoeft.

495    00:30:48:21    00:30:53:04
Liefhebber, ik hoor het al. René,
belangrijkste boodschap over dit thema?

496    00:30:53:07    00:30:58:18
Dat spanningsveld van de vergroening en de
enorme snelheid waarmee we digitaliseren?

497    00:30:58:21    00:31:04:14
We hebben, ik zeg we, als telecomsector
of hoe je het ook wilt noemen...

498    00:31:04:17    00:31:09:13
ICT- en telecomsector, een enorme
versnelling de afgelopen 20, 30 jaar.

499    00:31:09:16    00:31:14:20
Ik vind het ook echt passen bij onze sector
dat we nadenken over het energieverbruik...

500    00:31:14:23    00:31:17:00
en de mogelijke vergroening
en duurzaamheid.

501    00:31:17:03    00:31:20:17
Dus wat dat betreft,
de bewustwording door dit gesprek...

502    00:31:20:20    00:31:23:08
door misschien andere gesprekken,
is enorm belangrijk.

503    00:31:23:11    00:31:28:06
En laten we op die manier als maatschappij
kunnen bijdragen aan de verduurzaming.

504    00:31:28:09    00:31:30:07
En daar waar digitalisering kan helpen...

505    00:31:30:10    00:31:32:12
zet het in om vergroening
mogelijk te maken.

506    00:31:32:15    00:31:35:15
Het is uiteindelijk een dilemma
wat hierin geschetst wordt.

507    00:31:35:18    00:31:38:02
Maar als we steeds zo'n dilemma bekijken...

508    00:31:38:05    00:31:41:03
en aan de kant gaan zitten van
hoe kun je het mogelijk maken...

509    00:31:41:06    00:31:43:19
denk ik dat er fantastische projecten
kunnen ontstaan.

510    00:31:43:22    00:31:46:16
Daan, wanneer is dat datacenter
met die tweedehands apparatuur klaar?

511    00:31:46:19    00:31:48:19
Midden volgend jaar.
-Midden volgend jaar.

512    00:31:48:22    00:31:51:05
Vintage, noemen we het.
-Ja, hartstikke leuk.

513    00:31:51:08    00:31:54:22
Daan Terpstra, René Vroom,
dank je wel voor dit gesprek.

514    00:31:55:00    00:31:59:01
Dit gesprek gaat straks door in Wonder.me,
Eelco zal dit jullie uitleggen.

515    00:31:59:04    00:32:03:17
En om twee uur ga ik weer verder met alweer
het vierde webinar van deze prachtige dag.

516    00:32:03:20    00:32:06:09
Opstap Naar Weerbaarheid
en dat gaat over zonnepanelen.

517    00:32:06:12    00:32:09:20
En de vraag is dan: Is het een energiebron
of is het een bron van zorg?

518    00:32:09:23    00:32:14:21
En dat gaat natuurlijk over beveiliging,
maar het gaat zeker ook over zendamateurs.

519    00:32:14:24    00:32:18:01
Die klagen over slecht
geïnstalleerde zonnepanelen.

520    00:32:18:04    00:32:20:03
Daar moeten we het uitgebreid over hebben.

521    00:32:20:06    00:32:23:12
Voor nu, bedankt voor het kijken
en ik geef de vloer aan Eelco...

522    00:32:23:15    00:32:26:10
om jullie de weg te wijzen in Wonder.me.

523    00:32:26:13    00:32:28:22
Dank je wel.
Een half uurtje is duidelijk te kort.

524    00:32:29:00    00:32:32:16
Maar gelukkig is het gesprek hierbij
niet afgelopen, want wij gaan door.

525    00:32:32:19    00:32:37:04
Wij, u thuis op uw thuiswerkplek en Daan
Terpstra en René Vroom hier in de studio.

526    00:32:37:07    00:32:41:09
En dat doen we met een digitaal
ontmoetingsplatform en dat heet Wonder.

527    00:32:41:12    00:32:45:13
U heeft daarvoor een linkje ontvangen
in de mail die u heeft.

528    00:32:45:16    00:32:49:05
Het linkje komt ook nog eens een keer
hier in de chat te staan.

529    00:32:49:08    00:32:51:03
Dus u kunt dat niet missen.

530    00:32:51:06    00:32:54:10
Klik op de link en u komt in een soort
digitale ontmoetingsruimte.

531    00:32:54:13    00:32:57:06
Het is net een echt congres,
waar je aan een koffietafel...

532    00:32:57:09    00:33:01:20
praatjes kan maken met andere mensen.
Daan en René zullen daar ook aanwezig zijn.

533    00:33:01:23    00:33:05:04
Dus zijn er vragen gesteld
die u nog niet beantwoord heeft gehad...

534    00:33:05:07    00:33:10:11
stel die gerust aan hen. U heeft een beeld-
en videoverbinding, audioverbinding met ze.

535    00:33:10:14    00:33:16:14
Dus stel die vragen aan René of Daan of
maak even kennis met de andere deelnemers.

536    00:33:16:17    00:33:20:02
Wonder werkt heel eenvoudig.
Als u binnen bent in die omgeving...

537    00:33:20:05    00:33:25:03
bent u een klein poppetje. U ziet daar ook
andere poppetjes, die hebben een gele rand.

538    00:33:25:06    00:33:31:04
Dat zijn Daan of René, de sprekers.
U ziet ook poppetjes met een blauwe rand.

539    00:33:31:07    00:33:35:10
Dat zijn de mensen die u kunnen begeleiden,
de hosts in die omgeving.

540    00:33:35:13    00:33:40:04
Klik met uw muis en uw poppetje zal lopen
naar de plek waar u met de muis bent.

541    00:33:40:07    00:33:43:14
Komt u in de buurt van een andere
deelnemer, ontstaat er een cirkeltje.

542    00:33:43:17    00:33:48:03
En dan kunt u met elkaar bellen, facetimen
of teamsen, hoe je het maar wil noemen.

543    00:33:48:06    00:33:52:04
Dus ga gerust naar elkaar toe, u hoeft
geen anderhalf meter afstand te houden.

544    00:33:52:07    00:33:55:19
En u hoeft zeker ook geen mondkapje op.

545    00:33:55:22    00:34:00:03
Volgt u vandaag later nog een webinar, dan
zie ik u weer terug hier in deze omgeving.

546    00:34:00:06    00:34:04:09
Niet via deze link, maar in het andere
linkje dat u ontvangen heeft via de mail.

547    00:34:04:12    00:34:08:05
Elk van de webinars heeft z'n eigen linkje,
dus hou dat goed in de gaten.

548    00:34:10:00    00:34:13:19
Ja, en dat is het voor mij voor nu.
Ga lekker naar Wonder...

549    00:34:13:22    00:34:17:23
en ga ontmoeten met Daan en René.
Dank je wel en tot zo.