Zonnepanelen: energiebron of bron van zorg?

1    00:00:19:24    00:00:22:09
Een welgemeend goedemiddag.
Fijn dat u kijkt.

2    00:00:22:12    00:00:26:03
U kijkt naar het symposium Opstap naar
Weerbaarheid van het Agentschap Telecom.

3    00:00:26:06    00:00:28:08
Namens hen zeer welkom.

4    00:00:28:11    00:00:32:01
En u bent aangeschoven
voor alweer het vierde webinar van deze dag.

5    00:00:32:04    00:00:33:18
Sommigen van u kijken ze allemaal...

6    00:00:33:21    00:00:37:04
maar velen van u hebben zich ook
specifiek aangemeld voor dit webinar.

7    00:00:37:07    00:00:40:06
Van harte welkom. Fijn dat u kijkt.

8    00:00:40:09    00:00:44:10
Mijn naam is Maarten Bouwhuis,
ik ben uw host, dagvoorzitter.

9    00:00:44:13    00:00:47:14
Ik werk als dagvoorzitter, presentator,
coronatijd vooral online...

10    00:00:47:17    00:00:50:03
en als presentator van BNR Nieuwsradio.

11    00:00:50:06    00:00:53:10
We gaan het hebben over zonnepanelen,
en de centrale vraag is:

12    00:00:53:13    00:00:58:21
Die zonnepanelen, is dat nou vooral een
energiebron, of toch ook een bron van zorg?

13    00:00:58:24    00:01:00:15
Want er is nogal wat aan de hand...

14    00:01:00:18    00:01:03:12
als het gaat bijvoorbeeld
over storingen in de ether...

15    00:01:03:15    00:01:07:05
die zonnepaneelinstallaties
kunnen veroorzaken.

16    00:01:07:08    00:01:08:14
Het is in ieder geval dusdanig...

17    00:01:08:17    00:01:11:22
dat het Agentschap Telecom
zich daar druk over maakt...

18    00:01:12:00    00:01:16:17
en heel graag dus daar
het komende half uur dit webinar aan wijdt.

19    00:01:16:20    00:01:21:02
Nou, dat gaan we samen doen met de gasten
die straks bij mij aan tafel zitten...

20    00:01:21:05    00:01:26:01
maar toch vooral ook met u,
want Eelco Vriezekolk is bij mij.

21    00:01:26:04    00:01:29:10
Hij is mijn steun en toeverlaat
in de interactie.

22    00:01:29:13    00:01:31:13
Dat is toch een van de voordelen
van de coronatijd...

23    00:01:31:16    00:01:33:06
dat we het echt interactief kunnen doen...

24    00:01:33:09    00:01:35:07
terwijl u lekker thuis zit
aan uw kopje koffie...

25    00:01:35:10    00:01:38:15
wellicht wel onder uw eigen zonnepanelen
die op uw dak liggen.

26    00:01:38:18    00:01:40:22
Ik heb er tien,
dus ik ben heel benieuwd naar dit gesprek...

27    00:01:41:00    00:01:42:21
maar Eelco Vriezekolk
zorgt voor de interactie...

28    00:01:42:24    00:01:45:18
en ik geef Eelco heel graag het woord.

29    00:01:45:21    00:01:49:07
Ja, dank je wel, Maarten. Ik ben dus,
zoals gezegd, Eelco Vriezekolk...

30    00:01:49:10    00:01:51:24
en ik ben vandaag uw stem, hier aan tafel.

31    00:01:52:02    00:01:55:13
Want we maken het interactief,
en dat doen we op verschillende manieren.

32    00:01:55:16    00:01:59:10
Om te beginnen, ziet u
naast dit scherm ergens een chatfunctie.

33    00:01:59:13    00:02:03:08
Zet u vooral in de chat al uw opmerkingen
of vragen of andere bijdragen...

34    00:02:03:11    00:02:06:08
aan de discussie
die zo meteen aan tafel gaat plaatsvinden.

35    00:02:06:11    00:02:09:21
Ik breng vervolgens
die punten namens u in in het gesprek...

36    00:02:09:24    00:02:13:02
en dat doe ik niet alleen. Ik heb een heel
team van moderatoren achter mij zitten...

37    00:02:13:05    00:02:14:14
die mij daarbij helpen.

38    00:02:14:17    00:02:18:11
Dus alle bijdragen die u heeft
vanuit uw kennis of vanuit uw interesse...

39    00:02:18:14    00:02:21:15
zet hem in de chat,
en dan zet ik hem hier aan tafel door.

40    00:02:21:18    00:02:24:07
Naast de chat
hebben we ook af en toe een opiniepeiling...

41    00:02:24:10    00:02:28:04
om uw mening tegenover
die van de mensen aan tafel te zetten.

42    00:02:28:07    00:02:30:01
En de makkelijkste manier
om dat uit te leggen...

43    00:02:30:04    00:02:33:04
is om gewoon de eerste poll
maar eventjes te starten.

44    00:02:33:07    00:02:36:17
Die verschijnt vanzelf bij u in beeld,
dus u ziet hem nu verschijnen...

45    00:02:36:20    00:02:38:06
en de vraag luidt als volgt:

46    00:02:38:09    00:02:41:24
Hoe is uw verbinding met het zonnepaneel?

47    00:02:42:02    00:02:45:07
Hoe bent u verbonden daarmee?
Wat is uw relatie?

48    00:02:45:10    00:02:49:09
Bent u producent of verkoper?
Klik dan op antwoord A.

49    00:02:49:12    00:02:52:13
Bent u installateur,
klik dan nu op antwoord B.

50    00:02:52:16    00:02:55:18
Bent u een beleidsmaker,
dan kan u kiezen voor C...

51    00:02:55:21    00:02:58:22
en bent u zendamateur,
dan willen we dat ook graag weten.

52    00:02:59:00    00:03:00:22
Kiest u dan eventjes voor optie D.

53    00:03:01:00    00:03:03:04
Dus maak nu uw keuze.
Ik wil er niet te lang mee wachten...

54    00:03:03:07    00:03:10:03
dus ga nu eventjes naar het scherm
en klik op A of B of C of D.

55    00:03:10:06    00:03:13:15
A als u producent bent of verkoper,
B: installateur...

56    00:03:13:18    00:03:17:15
C: beleidsmaker of D: zendamateur.

57    00:03:17:18    00:03:21:02
Ik zie de antwoorden binnenkomen.
We hebben nog niet iedereen binnen.

58    00:03:21:05    00:03:22:09
Ik geef u nog even de tijd...

59    00:03:22:12    00:03:24:18
maar alstublieft,
zorg ervoor dat er wat tempo in zit...

60    00:03:24:21    00:03:29:10
want we willen u natuurlijk niet onthouden
van de sprekers hier aan tafel.

61    00:03:29:13    00:03:33:09
Goed, dan denk ik dat we de meeste
antwoorden inmiddels wel binnen hebben.

62    00:03:33:12    00:03:36:18
Dan sluiten we de poll
en daarna kunt u ook niet meer antwoorden.

63    00:03:36:21    00:03:39:00
En de resultaten zijn als volgt:

64    00:03:39:03    00:03:43:17
We hebben helaas vandaag geen installateurs
in het deelnemerspubliek zitten.

65    00:03:43:20    00:03:46:22
Dat is wel erg jammer.
We hebben wel een kleine 15%...

66    00:03:47:00    00:03:50:12
die verbonden is als producent
of verkoper van zonnepanelen.

67    00:03:50:15    00:03:52:22
Daarnaast hebben we
nog een helft ongeveer...

68    00:03:53:00    00:03:55:17
die zich
beleidsmatig bezighoudt met zonnepanelen...

69    00:03:55:20    00:04:01:06
en de rest, 40%, dat is toch wel een
flink aantal, noemt zichzelf zendamateur.

70    00:04:01:09    00:04:04:11
Dat lijkt mij een hele mooie uitkomst,
Maarten, om het gesprek mee te beginnen.

71    00:04:04:14    00:04:07:09
Ja, dank je wel, Eelco.
En bedankt voor het stemmen op de poll.

72    00:04:07:12    00:04:09:02
Misschien zat je op groot scherm...

73    00:04:09:05    00:04:11:08
dan moet je hem even klein maken,
dan zie je de poll in beeld.

74    00:04:11:11    00:04:14:11
En ik zag in de chat al iemand schrijven:
Ik stem voor antwoord E:

75    00:04:14:14    00:04:16:22
Ik ben niet verbonden met zonnepanelen,
ik doe heel iets anders.

76    00:04:17:00    00:04:21:10
Dat mag natuurlijk ook.
Wellicht is dat ook nog een groep die kijkt.

77    00:04:21:13    00:04:24:04
Sorry voor het verplichte frame
in de vraagstelling.

78    00:04:24:07    00:04:28:20
Maar we hebben meer dan tien zendamateurs
die kijken naar ons.

79    00:04:28:23    00:04:30:13
Daar zijn we ongelooflijk blij mee...

80    00:04:30:16    00:04:34:01
want jullie zijn zo'n belangrijke
bron van informatie voor het Agentschap.

81    00:04:34:04    00:04:38:04
Toch, Erik Lucas, van het Agentschap,
hoofd markttoezicht?

82    00:04:38:07    00:04:41:23
Ja, dat klopt.
Radiozendamateurs beschouw ik vaak...

83    00:04:42:01    00:04:44:21
als een
vooruitgeschoven basispost in het veld...

84    00:04:44:24    00:04:48:15
want die hebben hele gevoelige apparatuur
en ontvangen vrij veel signalen...

85    00:04:48:18    00:04:50:23
en dat zijn voor ons al seintjes van:

86    00:04:51:01    00:04:53:14
Hé, daar zou wel eens wat
met apparatuur aan de hand kunnen zijn.

87    00:04:53:17    00:04:56:00
Dus radiozendamateurs
zijn best wel belangrijk voor ons.

88    00:04:56:03    00:04:57:05
Eelco heeft het gezegd:

89    00:04:57:08    00:05:00:01
Stel je vragen, en jullie hebben
waarschijnlijk goeie vragen, dus stel ze.

90    00:05:00:04    00:05:04:11
Leon Straathof, adviseur netinfrastructuur
en -regulering bij Holland Solar.

91    00:05:04:14    00:05:08:16
Leon, van harte welkom.
Holland Solar is de branchevereniging...

92    00:05:08:19    00:05:11:11
van de hele sector
van de zonnepanelen in Nederland?

93    00:05:11:14    00:05:15:07
Ja, dus iedereen die bedrijfsmatig
met zonne-energie verbonden is...

94    00:05:15:10    00:05:17:08
die kan lid worden van Holland Solar.

95    00:05:17:11    00:05:23:05
Producenten, installateurs, fabrikanten...
Die hebben we allemaal onder onze leden.

96    00:05:23:08    00:05:24:19
Ik zei in mijn opening, Erik...

97    00:05:24:22    00:05:28:04
het Agentschap maakt zich zorgen
over zonnepaneelinstallaties.

98    00:05:28:07    00:05:31:23
Waar bestaan die zorgen uit?
-Ja, zonnepaneelinstallaties...

99    00:05:32:01    00:05:35:07
als ze minder goed zijn ontworpen
of minder goed zijn gebouwd...

100    00:05:35:10    00:05:38:08
en ook minder goed zijn geïnstalleerd...

101    00:05:38:11    00:05:41:05
kunnen
voor stoorsignalen in de ether zorgen.

102    00:05:41:08    00:05:45:19
Die zonnepanelen liggen hoog op daken
en zenden de hele dag.

103    00:05:47:22    00:05:51:16
Dus dat levert vrij veel stoorsignalen,
prutteltjes in de ether...

104    00:05:51:19    00:05:56:04
waardoor andere communicatiediensten daar
nadelige invloed van kunnen ondervinden.

105    00:05:56:07    00:05:59:21
Dus daar maken we ons zorgen om.
-En andere communicatiediensten zoals?

106    00:05:59:24    00:06:05:17
Nou ja, je kan kijken...
Een bekende is best wel het C2000 netwerk.

107    00:06:05:20    00:06:09:06
Dat kan hier hinder van ondervinden
of storing van ondervinden...

108    00:06:09:09    00:06:12:01
defensietoepassingen
zitten in deze banden...

109    00:06:12:04    00:06:16:03
we kunnen kijken
naar digitale audio... digitale radio...

110    00:06:16:06    00:06:19:19
De DAB+ radio van mijn geliefde BNR...

111    00:06:19:22    00:06:22:00
wordt af en toe gestoord
door een paar zonnepanelen?

112    00:06:22:03    00:06:26:23
Dat kan gestoord worden door zonnepanelen,
dus er zijn wel een aantal...

113    00:06:27:01    00:06:30:14
En de radiozendamateurs natuurlijk,
die ondervinden hier ook hinder van.

114    00:06:31:20    00:06:36:03
Is het een herkenbaar beeld?
-Jazeker. Tuurlijk. Dus wij delen de zorg.

115    00:06:36:06    00:06:40:06
Dus we vinden ook dat daar gewoon goeie
oplossingen voor gevonden moeten worden.

116    00:06:40:09    00:06:43:24
Misschien wel een kleine nuance
is dat alles wat een omvormer heeft...

117    00:06:44:02    00:06:46:06
deze storingen veroorzaakt.

118    00:06:46:09    00:06:50:02
Dus dat er wel meer is dan alleen
zonnepanelen die deze storingen veroorzaken.

119    00:06:50:05    00:06:52:10
Wel belangrijk om te weten.
-Dat is niet zo ingewikkeld.

120    00:06:52:13    00:06:57:20
Jomima Tuhehay is een collega van jou,
van het Agentschap Telecom...

121    00:06:57:23    00:07:01:11
en zij is voor ons op pad gegaan, met
heel veel zonnepanelen op de achtergrond...

122    00:07:01:14    00:07:06:09
in een prachtige video waarin ze
het probleem nog eens even haarfijn uitlegt.

123    00:07:15:01    00:07:19:17
Zonnepaneelinstallaties zoals deze
zijn onmisbaar in de energietransitie.

124    00:07:19:20    00:07:22:18
Agentschap Telecom
ziet alleen twee risico's:

125    00:07:22:21    00:07:27:15
1: slechte kwaliteit van de apparatuur,
en 2: verkeerde aanleg van de installatie.

126    00:07:27:18    00:07:30:20
Bij de kwaliteit
gaat het over bijvoorbeeld omvormers.

127    00:07:30:23    00:07:34:21
Zonder goede filters in de omvormers
veroorzaken zij storingen in de ether.

128    00:07:34:24    00:07:37:04
Denk aan
het netwerk van de politie en brandweer...

129    00:07:37:07    00:07:40:02
maar ook aan storingen
op de ontvangst van uw digitale radio.

130    00:07:40:05    00:07:43:09
Bij verkeerde aanleg
gaat het om de kabels van de installatie.

131    00:07:43:12    00:07:47:00
De kabels horen netjes naast elkaar te
liggen en niet in lussen gelegd te worden.

132    00:07:47:03    00:07:50:12
Worden de kabels wel in lussen gelegd,
dan werken ze als antennes...

133    00:07:50:15    00:07:54:22
en veroorzaken ze storingen in de ether.
Maar ja, hoe erg is dat?

134    00:07:55:00    00:07:58:12
Ieder apparaat veroorzaakt immers
een bepaalde hoeveelheid ruis.

135    00:07:58:15    00:08:03:14
Ik noem die ruis etherafval.
Denk bijvoorbeeld aan een plastic zak.

136    00:08:03:17    00:08:07:16
Eén plastic zak op de vuilnisbelt is geen
probleem, maar in een natuurgebied wel.

137    00:08:07:19    00:08:11:02
En honderd plastic zakken
zijn bijna in iedere omgeving een probleem.

138    00:08:11:05    00:08:13:00
Zo zit het ook met etherafval.

139    00:08:13:03    00:08:16:03
Steeds meer zonnepanelen
betekent meer kans op storing.

140    00:08:16:06    00:08:18:19
Dit probleem
zagen we ook bij ledverlichting.

141    00:08:18:22    00:08:21:05
De eerste lichting ledlampen stoorde flink.

142    00:08:21:08    00:08:23:06
Fabrikanten hebben dit probleem opgelost...

143    00:08:23:09    00:08:25:24
door
een betere kwaliteit lampen te produceren.

144    00:08:26:02    00:08:28:16
Agentschap Telecom
verwacht eenzelfde evolutie te zien...

145    00:08:28:19    00:08:30:07
bij zonnepaneelinstallaties.

146    00:08:30:10    00:08:34:06
Dus minder ruis uit de installaties door
een betere kwaliteit van de apparatuur...

147    00:08:34:09    00:08:37:12
en een goede aanleg,
en geen restafval in de ether meer.

148    00:08:37:15    00:08:39:23
Maar hiervoor
is nog wel het een en ander nodig.

149    00:08:40:01    00:08:43:21
Mijn vraag aan u is: Wie moet
de storingen door apparatuur voorkomen?

150    00:08:43:24    00:08:51:07
Is dat A: de fabrikant, B: de installateur,
C: de importeur, of D: de overheid?

151    00:08:51:10    00:08:53:11
Ik ben benieuwd naar uw kijk hierop.

152    00:08:58:04    00:08:59:22
Dank je wel. Dat was mijn collega Jomima...

153    00:09:00:00    00:09:02:24
vanaf een heel koud
Zernike Campus in Groningen.

154    00:09:03:02    00:09:06:21
En de poll die heeft ze al actief gezet,
die staat al open. De vraag was:

155    00:09:06:24    00:09:09:23
Wie moet
die storingen van die zonnepanelen oplossen?

156    00:09:10:01    00:09:12:16
En u begint al te antwoorden,
dat is heel fijn.

157    00:09:12:19    00:09:16:05
Optie A, dat is de fabrikant,
optie B de installateur...

158    00:09:16:08    00:09:20:14
en klikt u even op het juiste antwoord, hè?
Optie C: de importeur van de spulletjes...

159    00:09:20:17    00:09:24:08
of optie D:
De overheid moet dat maar oplossen.

160    00:09:24:11    00:09:27:09
Dus maak een keus, klik nu.
Wacht daar niet te lang mee.

161    00:09:27:12    00:09:31:06
Ook als u thuis zit te luisteren en u denkt:
Ik kan ondertussen wel wat multitasken.

162    00:09:31:09    00:09:34:13
Schakel even terug naar dit scherm
en maak even een keus...

163    00:09:34:16    00:09:37:05
en help ons even daarbij in het gesprek.

164    00:09:38:04    00:09:40:02
Nou, ik denk
dat we genoeg antwoorden binnen hebben.

165    00:09:40:05    00:09:43:02
Dank je wel allemaal, voor het beantwoorden.

166    00:09:43:05    00:09:47:24
Als ik het even samenvat: Iets van 60%
zegt dat de fabrikant verantwoordelijk is...

167    00:09:48:02    00:09:50:07
voor het oplossen van de storingen.

168    00:09:50:10    00:09:56:02
26% legt de bal toch bij de installateurs
neer, 4% bij de importeurs...

169    00:09:56:05    00:09:58:13
en de resterende 9% vindt dat de overheid...

170    00:09:58:16    00:10:03:03
toch in eerste instantie aansprakelijkheid
heeft om dit probleem op te lossen.

171    00:10:03:06    00:10:06:00
Ik vraag me af
wat onze sprekers daarvan vinden.

172    00:10:06:03    00:10:08:15
Dank je wel, Eelco, voor ook deze uitslag.

173    00:10:08:18    00:10:10:24
60% legt de bal inderdaad bij de fabrikant.

174    00:10:11:02    00:10:13:13
Maar eerst maar even, Erik,
voordat we daarop doorgaan...

175    00:10:13:16    00:10:17:23
Kan één zonnepaneelinstallatie of één
zonnepaneel al een probleem veroorzaken?

176    00:10:18:01    00:10:22:15
Nee, als het een kleine installatie,
een huisinstallatie betreft...

177    00:10:22:18    00:10:27:02
dan zijn het voornamelijk zendamateurs
die daar problemen mee hebben...

178    00:10:27:05    00:10:31:06
maar wat je vaak ziet is op
bedrijventerreinen, of bij stallen en zo...

179    00:10:31:09    00:10:35:09
dat er hele daken vol gelegd worden
met honderden, soms duizenden panelen...

180    00:10:35:12    00:10:38:04
ja, dat kan wel...
Als dat niet goed is aangelegd...

181    00:10:38:07    00:10:40:22
of dat daar verkeerde componenten
in het systeem zijn gebruikt...

182    00:10:41:00    00:10:44:17
dan kan het echt wel voor problemen zorgen.
-Want dat is wat Jomima uitlegt in de film.

183    00:10:44:20    00:10:47:10
Aanleg en componenten,
dat moeten we even uitleggen.

184    00:10:47:13    00:10:50:19
Laten we beginnen bij de componenten,
dan gaat het over de omvormer.

185    00:10:50:22    00:10:55:20
Niet zozeer het paneel zelf, geloof ik.
-Nee, het paneel zelf is redelijk passief.

186    00:10:55:23    00:11:01:08
Maar er zitten allerlei componenten achter:
MPP-trackers, inverters...

187    00:11:01:11    00:11:03:13
en de bekabeling, hè?

188    00:11:03:16    00:11:07:02
Als die niet goed is aangelegd,
dan kan die als antenne gaan fungeren.

189    00:11:07:05    00:11:11:07
Dus de actieve componenten
binnen de PV-installatie...

190    00:11:11:10    00:11:15:01
die kunnen het probleem gaan veroorzaken.
-Die kunnen een storing veroorzaken.

191    00:11:15:04    00:11:17:02
En dan kan het
aan het component zelf liggen...

192    00:11:17:05    00:11:20:01
ik heb ergens een inferieur product
gekocht en geïnstalleerd...

193    00:11:20:04    00:11:23:13
maar het kan ook aan de installatie liggen.
-Ja, wat Jomima ook uitlegt:

194    00:11:23:16    00:11:28:17
Als de kabels als in een lus over het dak
legt en niet parallel langs elkaar...

195    00:11:28:20    00:11:33:02
dan is zo'n lusvorm een prima antenne.
En wat ik al zei: Ze liggen hoog...

196    00:11:33:05    00:11:35:02
en doen het de hele dag.
-Ja, precies.

197    00:11:35:05    00:11:39:05
Leon, is het eigenlijk onwetendheid
van de branche of onzorgvuldigheid?

198    00:11:39:08    00:11:42:10
Nou ja, wat je ziet
is dat er natuurlijk een samenspel is...

199    00:11:42:13    00:11:47:10
tussen de fabrikanten van omvormers
en de installateurs om dit te voorkomen.

200    00:11:47:13    00:11:49:15
En helaas gaat daar wel eens wat in mis.

201    00:11:49:18    00:11:54:04
En daar proberen we dan in de branche
met opleidingen van installateurs ook...

202    00:11:54:07    00:11:57:01
te voorkomen dat er bijvoorbeeld
bespaard wordt op kabels.

203    00:11:57:04    00:12:00:19
Want je hebt gewoon wat meer koper nodig
om het goed neer te leggen.

204    00:12:00:22    00:12:03:10
Dat zou een verkeerde kostenbesparing zijn.

205    00:12:03:13    00:12:07:07
Daarmee kun je in ieder geval
het installatiedeel goed voorkomen.

206    00:12:07:10    00:12:12:21
Ja, want onze kijker
zegt 60% fabrikant en 26% installateur.

207    00:12:12:24    00:12:18:02
Dus de bulk legt eigenlijk de oplossing
bij die fabrikant en de installateur...

208    00:12:18:05    00:12:20:00
en Holland Solar ziet dat ook zo?

209    00:12:20:03    00:12:22:20
Nou ja, nee. Want het is
een samenspel tussen de omvormer...

210    00:12:22:23    00:12:26:03
en hoe het geïnstalleerd is, dus beide...

211    00:12:26:06    00:12:32:08
Je ontkomt nooit aan signalen,
aan straling...

212    00:12:32:11    00:12:34:21
maar het moet
onder een bepaalde norm blijven, en dat...

213    00:12:34:24    00:12:37:02
Je ontkomt niet aan straling?
Straling is er altijd?

214    00:12:37:05    00:12:41:15
Alles waar een omvormer in zit, straalt
uit, dus dat is gewoon een fact of life.

215    00:12:41:18    00:12:43:23
Maar het moet
onder een bepaalde norm blijven...

216    00:12:44:01    00:12:49:09
en daarmee moet je dus zorgen
dat de fabricaten goed zijn...

217    00:12:49:12    00:12:54:08
dus de omvormers moeten aan die normen
voldoen, en de manier van installeren.

218    00:12:54:11    00:12:56:19
Eén van de twee is niet goed.
-Ik heb tien zonnepanelen...

219    00:12:56:22    00:12:59:01
en de installateur heeft ze
er vier jaar geleden op gelegd.

220    00:12:59:04    00:13:01:22
Dat was in een dag gebeurd.
Hij rijdt weer weg...

221    00:13:02:00    00:13:04:24
Weet hij dan direct
dat hij een storingsvrije...

222    00:13:05:02    00:13:09:10
of in ieder geval onder de marges,
storingsvrije installatie heeft gebouwd?

223    00:13:09:13    00:13:14:16
Nou ja, als hij het volgens de aanlegnormen
of de aanleginstructies heeft neergelegd...

224    00:13:14:19    00:13:17:20
weet je dat het daarmee goed is.
Dus het is ook belangrijk...

225    00:13:17:23    00:13:23:17
dat je een goed gecertificeerde installateur
voor jouw installatie inzet.

226    00:13:23:20    00:13:25:15
Ik heb een aantal vragen
vanuit het publiek.

227    00:13:25:18    00:13:28:24
We hebben toch wel een wat meer technisch
publiek bij deze zending zitten.

228    00:13:29:02    00:13:33:15
En ik krijg veel vragen
over de precieze niveaus waar het over gaat.

229    00:13:33:18    00:13:37:00
Die ruisniveaus van zonnepanelen,
hoe hoog zijn die nou precies?

230    00:13:37:03    00:13:41:13
En dan vooral in vergelijking met de andere
diensten in de aanpalende banden...

231    00:13:41:16    00:13:45:08
hoeveel hoger zijn de zendniveaus
van de diensten die dan verstoord worden?

232    00:13:45:11    00:13:47:07
Is daar een antwoord op?

233    00:13:47:10    00:13:50:10
Hebben we de technische kennis in huis?
-Heel technische vraag is dat.

234    00:13:50:13    00:13:53:03
Nee, de technische kennis zelf
heb ik niet in huis.

235    00:13:56:02    00:14:00:03
Wij meten die installaties met de apparatuur
die we tot onze beschikking hebben...

236    00:14:00:06    00:14:07:09
en daar komen bepaalde niveaus uit,
en als ik kijk naar wat...

237    00:14:07:12    00:14:10:18
Nou wordt het wel technisch.
...naar de EMC-limieten... Dat is...

238    00:14:10:21    00:14:15:00
Je moet altijd tien meter uit de gevel
op een bepaalde hoogte een meting doen...

239    00:14:15:03    00:14:20:11
en als het dan meer dan 37dB microvolt is,
dan is er sprake van storing.

240    00:14:20:14    00:14:22:08
Daaronder is er sprake van hinder.

241    00:14:22:11    00:14:26:21
Dus die niveaus, als wij dat
op straat meten, tien meter uit de gevel...

242    00:14:26:24    00:14:31:12
en we stellen storing vast,
is het altijd boven die limiet.

243    00:14:31:15    00:14:34:01
Je hebt dus storing en hinder.
-Ja.

244    00:14:34:04    00:14:36:07
Maar hinder
wil je misschien ook wel voorkomen.

245    00:14:36:10    00:14:39:24
Ja, maar als ik als toezichthouder...

246    00:14:40:02    00:14:42:22
Daar kan ik wat moeilijker
op gaan handhaven. Daar kan ik...

247    00:14:43:00    00:14:47:14
Want ik heb geen... Als er sprake is
van hinder, dan is er nog...

248    00:14:47:17    00:14:50:10
Dan hoef ik daar niet...
Dan kan ik daar niet op interveniëren.

249    00:14:50:13    00:14:52:19
Ik kan niet zeggen dan:
Zet die installatie uit.

250    00:14:52:22    00:14:55:14
Nee, en je kunt wel naar storingen kijken?
-Ja. Storing...

251    00:14:55:17    00:14:58:21
Want die zendamateurs
waar we het over hebben...

252    00:14:58:24    00:15:03:19
waar we ook een hele hoop kijkers
van hebben, die zien die storingen...

253    00:15:03:22    00:15:06:16
die melden die bij jullie,
en dan gaan jullie daar naartoe...

254    00:15:06:19    00:15:09:07
en dan kom je bij mij door de straat rijden
en dan zeg je:

255    00:15:09:10    00:15:13:20
Aha, dat is deze praatjesmaker
met z'n goedkope installatie.

256    00:15:13:23    00:15:17:20
Die is het. En dan? Wat gebeurt er dan?
-Dan zullen wij met jou in gesprek gaan.

257    00:15:17:23    00:15:25:00
Van: Goh... We adviseren om nog eens even
met jouw installateur te praten...

258    00:15:25:03    00:15:28:01
om te kijken van:
Goh, is dit wel goed aangelegd?

259    00:15:28:04    00:15:30:09
En het product... Kijk, die signalen...

260    00:15:30:12    00:15:32:18
Maar is er een punt
dat als ik er niks aan doe...

261    00:15:32:21    00:15:35:10
dat je mij uiteindelijk
kunt verplichten om af te sluiten?

262    00:15:36:22    00:15:41:13
Theoretisch zou ik dat kunnen.
Ik kan een bindende aanwijzing opleggen...

263    00:15:41:16    00:15:42:22
Maar dat is nog nooit voorgekomen.

264    00:15:43:00    00:15:46:14
Nee. Het is één keer voorgekomen
dat we dat, in Den Haag, hebben gedaan...

265    00:15:46:17    00:15:49:11
met het Congresgebouw.
-Met een congresgebouw zelfs.

266    00:15:49:14    00:15:53:08
Het MECC? Het World Forum. Oké.
-Het World Forum, ja.

267    00:15:53:11    00:15:55:12
Want die had zonnepanelen op het dak,
dat ging niet goed.

268    00:15:55:15    00:15:57:24
Dat ging niet goed, nee. Dus...
-Geweldig.

269    00:15:58:02    00:16:01:09
Maar dus... Je kunt ingrijpen,
maar dat gebeurt bijna nooit.

270    00:16:01:12    00:16:03:03
Je gaat het gesprek aan
en het wordt opgelost.

271    00:16:03:06    00:16:07:04
Ja, want ik wil als markttoezichthouder
zoveel mogelijk stroomopwaarts zitten.

272    00:16:07:07    00:16:10:20
Ik wil... Als ik elke individuele casus
moet gaan behandelen...

273    00:16:10:23    00:16:14:06
dan ben ik daar
al mijn capaciteit op kwijt.

274    00:16:14:09    00:16:16:22
Veel liever
zit ik hogerop in de handelsketen...

275    00:16:17:00    00:16:18:13
bij fabrikanten en importeurs...

276    00:16:18:16    00:16:22:11
want die zijn vanuit de Europese regelgeving
gelijkgeschakeld.

277    00:16:22:14    00:16:25:07
Dat die wel producten
in het handelsverkeer brengen...

278    00:16:25:10    00:16:28:17
die voldoen
aan de essentiële eisen in die richtlijnen.

279    00:16:28:20    00:16:32:01
Ik wil even leren uit het verleden, want
in het verleden, Jomima zei dat ook al...

280    00:16:32:04    00:16:36:05
was er een ledlamp, en de eerste ledlampen
zorgden voor vergelijkbare problemen.

281    00:16:36:08    00:16:39:04
In de Rotterdamse haven waren er storingen.
Wat waren dat voor storingen?

282    00:16:39:07    00:16:44:00
De luchtverkeersleiding had een probleem
met een van de back-upsystemen.

283    00:16:44:03    00:16:47:20
Die werd behoorlijk verstoord
door ledlampen...

284    00:16:47:23    00:16:52:04
die in halogeenarmaturen waren aangelegd.
Dan zit er een dimmer aan...

285    00:16:52:07    00:16:56:14
Nou, een halogeenarmatuur met dimmer en
ledlampen, dat is geen gelukkige combinatie.

286    00:16:56:17    00:16:58:21
Sterker nog, ik heb het
thuis ook wel eens geprobeerd...

287    00:16:58:24    00:17:01:17
maar het knippert alle kanten op.
-Ja. Inderdaad, ja. Maar goed...

288    00:17:01:20    00:17:05:06
En de luchtverkeersleiding
had daar best wel veel last van, en...

289    00:17:05:09    00:17:07:06
En hoe hebben jullie dat toen opgelost?

290    00:17:07:09    00:17:09:12
In ieder geval
door de installatie uit laten schakelen...

291    00:17:09:15    00:17:11:04
en dat was dan vrij makkelijk...

292    00:17:11:07    00:17:14:12
omdat het een combinatie is
van een armatuur en een lamp.

293    00:17:14:15    00:17:17:09
Kijken wij naar het probleem
in het Rotterdamse havengebied...

294    00:17:17:12    00:17:20:07
waarbij dus
een bepaald type scheepvaartcommunicatie...

295    00:17:20:10    00:17:25:05
plat werd gelegd in een havendeel
door een ledlamp of door ledlampen...

296    00:17:25:08    00:17:29:08
dan hebben we gezegd... Die ledlamp hebben
we onderzocht in ons meetlaboratorium...

297    00:17:29:11    00:17:33:17
en die voldeed niet
en die heb ik van de markt af laten halen.

298    00:17:33:20    00:17:36:22
Maar dat was natuurlijk
een Europees product.

299    00:17:37:00    00:17:38:20
Dus dat is
in heel Europa van de markt gehaald.

300    00:17:38:23    00:17:43:21
Ja, want als markttoezichthouder informeer
ik ook mijn collega-markttoezichthouders...

301    00:17:43:24    00:17:45:14
in andere lidstaten...

302    00:17:45:17    00:17:49:14
en ik doe dan een verzoek om dat in heel
Europa van de markt af te laten halen.

303    00:17:49:17    00:17:52:23
Zijn er al omvormers
waar je deze analogie zou kunnen trekken?

304    00:17:57:21    00:18:01:10
Nee, want het van de markt halen...

305    00:18:01:13    00:18:03:20
Mijn handelen, of
het handelen van het Agentschap Telecom...

306    00:18:03:23    00:18:09:07
moet altijd proportioneel zijn. En
ik heb nog geen proportionaliteit gezien...

307    00:18:09:10    00:18:12:00
als ik zeg van: Nou,
deze moet van de markt af gehaald worden...

308    00:18:12:03    00:18:16:14
een recall of een andere interventie,
dus ik ga veel liever...

309    00:18:16:17    00:18:19:15
Ik ga veel liever met die fabrikanten
in gesprek om te kijken van:

310    00:18:19:18    00:18:23:18
Goh, produceer nou apparatuur
die voldoet aan de richtlijnen.

311    00:18:23:21    00:18:26:10
Want, Leon, dan zijn we
bij het punt van de fabrikant.

312    00:18:26:13    00:18:29:17
We hadden het net over de installateur,
die moet een goeie opleiding volgen...

313    00:18:29:20    00:18:33:05
om het goed aan te leggen
en niet bezuinigen op minder kabels.

314    00:18:33:08    00:18:35:19
En die fabrikant...
Zijn jullie ook met die fabrikanten bezig...

315    00:18:35:22    00:18:39:05
om te zorgen
dat er dus betere spullen op de markt komen?

316    00:18:39:08    00:18:43:22
Absoluut. Weet je, er is dus...
Elk nieuw model dat uitkomt...

317    00:18:44:00    00:18:47:12
gaat steeds beter voldoen natuurlijk
aan allerlei eisen.

318    00:18:47:15    00:18:51:12
Ik vind die proportionaliteit
dan ook belangrijk, dat je niet op...

319    00:18:51:15    00:18:54:00
Als je kijkt
naar wat er allemaal al in het veld staat...

320    00:18:54:03    00:18:57:24
dat er oudere types zijn
die problemen zouden kunnen veroorzaken...

321    00:18:58:02    00:19:03:00
dat je daar niet alles op baseert, dus
er komt nog heel veel bij, komende jaren...

322    00:19:03:03    00:19:08:01
en dat is wel van de nieuwste technologie,
dus dat zal echt wel een verschil maken.

323    00:19:08:04    00:19:10:08
Ik vind wel
dat het voorbeeld ook aantoont...

324    00:19:10:11    00:19:12:14
We hebben het de hele tijd
over een ledlamp gehad...

325    00:19:12:17    00:19:15:14
dat het ook wel belangrijk is om te
onderzoeken, als er ergens problemen zijn...

326    00:19:15:17    00:19:17:15
of dat dan wel van dat zonnepaneel af komt.

327    00:19:17:18    00:19:22:12
Omdat er, zeker in residentiële omgeving,
gewoon veel andere storingsbronnen zijn...

328    00:19:22:15    00:19:25:06
en we weten uit onze praktijk,
dat horen we ook van de fabrikanten...

329    00:19:25:09    00:19:27:16
dat al snel wordt geroepen:
Het is het zonnepaneel.

330    00:19:27:19    00:19:32:23
En als je er dan bij gaat kijken, is het
die power line adaptor die in huis zit.

331    00:19:33:01    00:19:36:11
Je wilt niet de kop van jut worden
van de particuliere belegger in de markt.

332    00:19:36:14    00:19:40:01
Ik denk dat het heel belangrijk is dat je
goed onderzoek doet. Dat we hier veel...

333    00:19:40:04    00:19:42:22
Daar werken wij natuurlijk ook graag
aan mee, dat dat goed boven tafel komt.

334    00:19:43:00    00:19:45:16
Komen er mooie technische vragen binnen?
-Jazeker.

335    00:19:45:19    00:19:47:09
En vanuit het publiek krijg ik de opmerking:

336    00:19:47:12    00:19:50:00
We hebben het nu over omvormers,
maar we hebben ook andere apparaten.

337    00:19:50:03    00:19:53:18
We hebben ook optimizers,
waar ook problemen mee zouden kunnen zijn.

338    00:19:53:21    00:19:57:16
Dat was een vraag van Robert, en Frits
zegt: Hoe zit het nu met micro-omvormers?

339    00:19:57:19    00:20:00:04
Die omvormers
die onder het paneel zelf zitten.

340    00:20:01:04    00:20:02:16
Antwoord?
-Ja.

341    00:20:02:19    00:20:05:09
Dat zijn ook
componenten van installaties...

342    00:20:05:12    00:20:11:24
optimizers, EPP-trackers, micro-omvormers,
dat achter elk paneel al een omvormer zit.

343    00:20:12:02    00:20:17:06
Ook daar kijken wij als toezichthouder naar
en meten we die apparatuur, dus...

344    00:20:17:09    00:20:20:15
Het is afhankelijk
van het merk van de installatie...

345    00:20:20:18    00:20:24:20
of een component in meerdere of mindere
mate stoort. Componenten zijn ook...

346    00:20:24:23    00:20:26:12
Kan allemaal op een manier storen.
-Ja, ja.

347    00:20:26:15    00:20:28:06
Even naar de toekomst kijken.

348    00:20:28:09    00:20:33:13
Er komen ongelooflijk veel zonnepanelen bij,
de komende jaren.

349    00:20:33:16    00:20:36:19
We zijn nog maar aan het begin
van die transitie, zullen we maar zeggen.

350    00:20:36:22    00:20:40:15
En het wordt, ook op allerlei andere
manieren, steeds drukker in de ether.

351    00:20:40:18    00:20:44:01
En als agentschap moet jullie
daar een beetje de spelregels bewaken...

352    00:20:44:04    00:20:46:18
en zorgen
dat het voor iedereen haalbare kaart wordt.

353    00:20:46:21    00:20:49:16
Als je nou kijkt
naar die enorme drukte in de ether...

354    00:20:49:19    00:20:54:13
zullen we dan de normen, voor bijvoorbeeld
zonnepanelen, moeten gaan aanscherpen?

355    00:20:56:04    00:20:59:14
Ja, dat is al een hele kluif werk...

356    00:20:59:17    00:21:03:12
want die normen
worden internationaal vastgelegd.

357    00:21:03:15    00:21:06:07
Oké, maar als jij een toverstafje hebt
en je hebt die invloed in Europa...

358    00:21:06:10    00:21:09:15
zou dat wel prettig zijn
voor de werkbaarheid van het systeem?

359    00:21:10:24    00:21:15:04
Een norm is een hulpmiddel voor fabrikanten
en importeurs om aan te tonen...

360    00:21:15:07    00:21:18:02
dat hun product voldoet
aan de bovenliggende richtlijn...

361    00:21:18:05    00:21:21:18
de radioapparatenrichtlijn
of de EMC-richtlijn in dezen.

362    00:21:21:21    00:21:26:24
En in die EMC-richtlijn staat:
Jij mag niet storen...

363    00:21:27:02    00:21:30:23
en je moet in bepaalde mate
ongevoelig zijn voor storing.

364    00:21:31:01    00:21:34:17
Dus dat is voor mij de belangrijkste.
En die normen die eronder liggen...

365    00:21:34:20    00:21:38:05
die zijn er alleen maar voor
om het makkelijker te maken...

366    00:21:38:08    00:21:41:05
om aan te tonen dat je aan die richtlijn
voldoet. Dus je mag niet storen.

367    00:21:41:08    00:21:44:15
Maar een fabrikant maakt natuurlijk een
product dat precies aan die norm voldoet.

368    00:21:44:18    00:21:47:23
Als hij hem strenger maakt dan de norm, dat
kan, dan maakt hij een high-end product...

369    00:21:48:01    00:21:51:23
maar dan kan hij niet de massamarkt op.
Of hij is duurder. Dat doet hij niet.

370    00:21:52:01    00:21:54:10
Nee, als dat componenten scheelt...
-Dus als we willen...

371    00:21:54:13    00:21:57:12
Dus als we willen dat er
componenten komen die minder storen...

372    00:21:57:15    00:21:59:13
dan zullen we
Europees de normen moeten aanscherpen.

373    00:21:59:16    00:22:03:18
Ja, maar het is gewoon mogelijk
om goeie producten te produceren...

374    00:22:03:21    00:22:07:09
die ook concurrerend zijn.
-Mag ik daar even op inbreken?

375    00:22:07:12    00:22:10:04
Want ik heb een interessante vraag
die daar op inhaakt.

376    00:22:10:07    00:22:13:02
Want Jan die zegt:
Ik kan ook een installatie hebben...

377    00:22:13:05    00:22:16:04
die bestaat uit componenten
die allemaal CE-gemarkeerd zijn...

378    00:22:16:07    00:22:18:16
maar in samenstel
toch nog storing veroorzaken.

379    00:22:18:19    00:22:22:13
Wat doet het Agentschap Telecom
daar dan aan?

380    00:22:22:16    00:22:28:04
Ja, dat klopt. Want CE plus CE
hoeft niet CE uiteindelijk te zijn.

381    00:22:28:07    00:22:32:04
En... Dan kom je in de discussie van:

382    00:22:32:07    00:22:35:06
Is iets een vaste installatie
of is iets een apparaat?

383    00:22:35:09    00:22:39:13
En we hebben gekozen, althans...
Als PV-installaties...

384    00:22:39:16    00:22:42:20
de componenten daarvan
die beschouwden wij als apparaten.

385    00:22:42:23    00:22:46:07
En er zitten maar een aantal,
een of twee, actieve componenten in...

386    00:22:46:10    00:22:50:14
met name de inverters,
soms de micro-inverters of de optimizers.

387    00:22:50:17    00:22:53:12
En daar kijken wij het meeste naar.

388    00:22:53:15    00:22:56:17
Maar ik ben het eens
met de opmerking van CE.

389    00:22:56:20    00:23:00:10
Als elk apparaat CE is,
hoeft het samenstel van die apparaten...

390    00:23:00:13    00:23:04:17
nog niet te voldoen aan die eisen, en...
-Nee, maar dat roept dus de vraag op...

391    00:23:04:20    00:23:06:23
Kom ik toch weer terug op mijn vraag,
of als je, zeg maar...

392    00:23:07:01    00:23:11:08
de overall-normen aanscherpt,
dan los je misschien dat probleem op...

393    00:23:11:11    00:23:15:00
dat dat samenspel
wél onder een bepaald level blijft.

394    00:23:15:03    00:23:19:10
Als we lagere limieten
in de normen opnemen...

395    00:23:19:13    00:23:23:01
omdat dan de fabrikant kan aantonen dat hij
aan de bovenliggende richtlijn voldoet...

396    00:23:23:04    00:23:27:01
ja, dan heb je minder kans op storing.
-Hoe zit Holland Solar in die discussie?

397    00:23:27:04    00:23:30:13
Nou ja, wat belangrijk is... Er werd
net al gezegd, er komt nog heel veel aan.

398    00:23:30:16    00:23:34:03
We hebben nu ongeveer 10 gigawatt aan
geïnstalleerd vermogen in Nederland staan...

399    00:23:34:06    00:23:40:20
aan zonnepanelen, en voor 2030
wordt er gestreefd naar 50 a 60 gigawatt.

400    00:23:40:23    00:23:45:06
Dus dan praat je
over vijf à zes keer zo veel.

401    00:23:45:09    00:23:50:06
Gewoon eens. Dus moet gewoon zorgen dat de
manier van installeren plus de fabricaten...

402    00:23:50:09    00:23:56:11
dat die niet
heel erg veel bijdragen aan dat uitzenden.

403    00:23:56:14    00:23:58:06
Maar je moet er ook rekening mee houden...

404    00:23:58:09    00:24:02:17
naast zonnepanelen en alles anders
wat er nog aan omvormers bij komt overal...

405    00:24:02:20    00:24:05:04
dat er wel... Er komt steeds meer, dus...

406    00:24:05:07    00:24:09:01
In het vorige gesprek hebben we
het wel eens gehad over een menigte die...

407    00:24:09:04    00:24:11:20
Wat geroezemoes, hoe kom je daar bovenuit.

408    00:24:11:23    00:24:14:09
Die menigte groeit
en dat gaan we niet tegenhouden.

409    00:24:14:12    00:24:16:22
Dat is nou eenmaal wat we
aan doelstellingen hebben in Nederland.

410    00:24:17:00    00:24:19:01
Als ik de menigte
stil wil krijgen als dagvoorzitter...

411    00:24:19:04    00:24:21:11
dan heeft hard schreeuwen
ook niet altijd zin.

412    00:24:21:14    00:24:25:00
Nee, maar je zal toch ook moeten kijken,
hoe ga je om met die situatie...

413    00:24:25:03    00:24:29:06
en dat gaat misschien toch ook wel over hoe
zorg je nou dat je de ontvangst goed krijgt.

414    00:24:29:09    00:24:33:08
Even een voorbeeld. Wat een van
de fabrikanten mij vertelde is dat je...

415    00:24:33:11    00:24:36:01
in Drenthe heb je de LOFAR-installatie.

416    00:24:36:04    00:24:41:03
In een kilometer omtrek mag je daar
gewoon geen uitzending hebben van straling.

417    00:24:41:06    00:24:45:10
En daar is dus met rigoureuze maatregelen,
met kooien van Faraday zijn al die zend...

418    00:24:45:13    00:24:47:19
Alles wat uit kan zenden is afgeschermd.

419    00:24:47:22    00:24:49:24
Dat is heel rigoureus,
en dat willen we ook niet...

420    00:24:50:02    00:24:53:09
maar het is niet alleen maar,
daar ging een van die vragen over...

421    00:24:53:12    00:24:56:21
het is niet alleen maar waar het uitzendt,
maar je zal ook na moeten denken...

422    00:24:56:24    00:25:01:05
hoe gaan we om met deze nieuwe situatie
waar die menigte steeds groter wordt?

423    00:25:01:08    00:25:03:19
Die wordt steeds groter, de drukte
in de ether wordt steeds groter.

424    00:25:03:22    00:25:08:15
De vraag is of die plek nou ethertechnisch
dus de rustigste plek is om te wonen.

425    00:25:08:18    00:25:12:04
Ik denk het wel, ja. In de omgeving
van LOFAR-installaties is het goed radio...

426    00:25:12:07    00:25:14:14
Mensen die zeggen dat ze last hebben...

427    00:25:14:17    00:25:16:17
de vraag is altijd
of dat daadwerkelijk verklaard is...

428    00:25:16:20    00:25:18:24
maar zeggen dat ze last hebben
van die radiofrequenties...

429    00:25:19:02    00:25:21:07
Daar hebben ze geen last.
-...die moeten daar een hutje kopen.

430    00:25:21:10    00:25:23:17
Eelco, help ons,
je hebt er een pollvraag over klaarstaan...

431    00:25:23:20    00:25:26:24
van hoe moeten we hier nou mee omgaan?
-Dat klopt. En de pollvraag luidt als volgt:

432    00:25:27:02    00:25:30:24
Wat zou er moeten gebeuren om
die storing door zonnepanelen op te lossen?

433    00:25:31:02    00:25:32:12
En ik heb voor u drie antwoorden.

434    00:25:32:15    00:25:35:15
Optie A, en klik daar even op
als u het daarmee eens bent:

435    00:25:35:18    00:25:38:24
De normen die voor de aanleg gelden
van zonnepanelen, die moeten strenger.

436    00:25:39:02    00:25:41:20
Dus los het probleem op
aan de kant van de zonnepanelen.

437    00:25:41:23    00:25:45:13
Optie B: De zenders die last ondervinden
van die storing...

438    00:25:45:16    00:25:47:13
die moeten
gewoon maar wat harder gaan zenden.

439    00:25:47:16    00:25:50:15
Dus de verstoorde zenders
moeten wat harder gaan zenden.

440    00:25:50:18    00:25:53:03
Of optie C:
Het zal toch beide moeten gebeuren.

441    00:25:53:06    00:25:58:17
En de normen moeten strenger en de zenders
die zullen wat harder moeten gaan zenden.

442    00:25:58:20    00:26:01:17
En terwijl u bezig bent
met het beantwoorden van deze vraag...

443    00:26:01:20    00:26:07:12
doe dat ook gerust, gooi ik even
een andere vraag erin die ik zie komen.

444    00:26:07:15    00:26:08:21
Mimi die merkt op van:

445    00:26:08:24    00:26:12:16
Ja, als er nu al zo veel omvormers zijn
die niet van de markt gehaald worden...

446    00:26:12:19    00:26:15:24
en we zijn eigenlijk al jarenlang bezig
met het aanleggen van zonnepanelen...

447    00:26:16:02    00:26:20:05
hebben we dan wel een echt probleem?
Want we zien dit dus al jaren.

448    00:26:20:08    00:26:23:01
Ja, dat is wel een interessante vraag.

449    00:26:23:04    00:26:27:03
Ik probeerde het webinar te starten met aan
jou te vragen: Hoe groot is dit probleem?

450    00:26:27:06    00:26:31:12
Nee. Ja. Ja, kijk...
De signalen die wij krijgen...

451    00:26:31:15    00:26:36:16
van die storing op het politie-,
brandweer-, en ambulancenetwerk, dat...

452    00:26:38:13    00:26:42:00
daar acteren wij op.
-Die signalen zijn er dus nog steeds.

453    00:26:42:03    00:26:44:19
Het is nog niet opgelost.
-Dat is nog niet opgelost.

454    00:26:44:22    00:26:46:24
Daar gaan we...
Daar zijn we wel druk mee aan de slag...

455    00:26:47:02    00:26:49:23
maar die zijn nog niet opgelost. En...

456    00:26:50:01    00:26:53:18
Maar ik moet ook verder in de toekomst
kijken. Zoals Leon ook al zegt van:

457    00:26:53:21    00:26:56:18
Goh, we gaan van 10 naar 30, 50?
-50 à 60.

458    00:26:56:21    00:27:01:13
50 gigawatt. Dus er komen veel meer
van dit soort apparaten op de markt.

459    00:27:01:16    00:27:03:01
PV-installaties.

460    00:27:03:04    00:27:07:05
In de energietransitie zullen we ook gaan
kijken naar lokale opslag van energie.

461    00:27:07:08    00:27:10:12
Er komen misschien accupakketten thuis,
daar zit ook een schakelende component in.

462    00:27:10:15    00:27:15:11
Dus die ethervervuiling, etherafval,
waar Jomima het over had...

463    00:27:15:14    00:27:17:16
dat zal een steeds groter probleem worden.

464    00:27:17:19    00:27:22:06
Want dat vertaalt zich in een stijgende
ruisvloer, zoals we dat mooi noemen...

465    00:27:22:09    00:27:24:08
en dat betekent dat de gewenste zenders...

466    00:27:24:11    00:27:28:12
onze mobiele telefoontjes
of onze radio-ontvangst, al die...

467    00:27:28:15    00:27:32:07
die moeten straks harder gaan zenden
om toch ontvangen te kunnen worden.

468    00:27:32:10    00:27:35:13
En dat lijkt me niet de bedoeling,
in de energietransitie niet...

469    00:27:35:16    00:27:37:19
want dat levert
veel meer stroomverbruik op...

470    00:27:37:22    00:27:41:01
en je krijgt steeds meer elektromagnetische
velden in de ether staan.

471    00:27:41:04    00:27:43:13
Dus, kijkend naar de poll,
want ik heb de uitslag hier binnen...

472    00:27:43:16    00:27:46:03
Wat moet er gebeuren om storingen
door zonnepanelen op te lossen...

473    00:27:46:06    00:27:49:22
zegt 90% van de kijkers:
De normen voor die zonnepanelen...

474    00:27:50:00    00:27:52:23
en daarmee bedoelen we dus alle
installaties eromheen, moeten strenger...

475    00:27:53:01    00:27:56:19
en slechts 2% zegt: harder zenden...

476    00:27:56:22    00:28:02:07
en 8% zegt,
dus allebei hele kleine groepen: allebei...

477    00:28:02:10    00:28:05:21
oftewel de normen worden strenger
als het aan onze kijkers ligt, Leon.

478    00:28:05:24    00:28:08:13
Ja. Ik snap natuurlijk
dat dat zo geantwoord wordt.

479    00:28:08:16    00:28:10:16
Ik hoop dat ik heb kunnen schetsen...

480    00:28:10:19    00:28:12:23
dat daarmee
het probleem nog niet helemaal weg is...

481    00:28:13:01    00:28:17:10
vanwege het feit
dat die menigte steeds groter wordt. Daar...

482    00:28:17:13    00:28:21:04
Ja, maar jouw argument is toch juist
een argument om daar wel op in te zetten.

483    00:28:21:07    00:28:24:11
Dat we zorgen
dat we niet CE plus CE plus CE...

484    00:28:24:14    00:28:26:19
in één keer toch nog in de problemen zitten.
-Nee, maar goed...

485    00:28:26:22    00:28:28:22
het is wel een dilemma
hoe je dat dan oplost, want ik...

486    00:28:29:00    00:28:31:21
Wat is het dilemma dan? Dat het geld kost?
-Nou ja, kijk...

487    00:28:31:24    00:28:35:20
Een simpel rekensommetje:
Je mag een bepaald storingsniveau hebben...

488    00:28:35:23    00:28:37:06
en er komt steeds meer bij...

489    00:28:37:09    00:28:40:13
dus gemiddeld moet dan ook
het storingsniveau steeds lager worden...

490    00:28:40:16    00:28:42:24
en is dat technisch haalbaar?
Ja, ik weet het niet.

491    00:28:43:02    00:28:46:14
Voor de groep waar ik mee praat,
de fabrikanten van omvormers...

492    00:28:46:17    00:28:48:11
kun je daar natuurlijk goed naar kijken...

493    00:28:48:14    00:28:51:01
maar ja, dat is
maar een van de vele zendenden...

494    00:28:51:04    00:28:53:12
Maar die zijn gewoon, laten we
de koe maar bij de hoorns vatten...

495    00:28:53:15    00:28:57:20
bang voor een level playing field-
discussie en bang om in een land te komen...

496    00:28:57:23    00:29:01:15
waarin de normen strenger zijn
dan in een ander land, et cetera et cetera.

497    00:29:01:18    00:29:03:19
Dus zij willen...

498    00:29:03:22    00:29:07:05
Uiteindelijk zijn fabrikanten
en ook installateurs nooit heel blij...

499    00:29:07:08    00:29:09:17
als een overheid zegt:
De regels worden strenger.

500    00:29:09:20    00:29:11:21
Nee, nee, maar goed...
Maar ze zijn daar niet bang voor.

501    00:29:11:24    00:29:14:05
Het moet alleen proportioneel zijn,
dat is belangrijk...

502    00:29:14:08    00:29:17:01
dus het moet ook in de timing goed gaan.

503    00:29:17:04    00:29:21:18
En natuurlijk wordt er keihard gewerkt
om dat stralen naar beneden te brengen.

504    00:29:21:21    00:29:24:22
Dat is absoluut aan de orde.
-Harder zenden, kan dat überhaupt?

505    00:29:26:11    00:29:28:18
Ja, dat kan. Ik bedoel...

506    00:29:28:21    00:29:35:02
Als een zendinstallatie niet die weg
kan overbruggen door te veel etherafval...

507    00:29:35:05    00:29:38:04
ja, dan moet je harder gaan zenden.
-En dan komt BNR wat harder binnen.

508    00:29:38:07    00:29:41:17
Ja, dan komt BNR...
Die zal wat verder reiken.

509    00:29:41:20    00:29:43:02
Dat vinden wij wel fijn...

510    00:29:43:05    00:29:45:24
want we hebben nog een aantal witte vlekken
her en der in Nederland...

511    00:29:46:02    00:29:48:06
omdat wij natuurlijk
een commerciële nieuwszender zijn...

512    00:29:48:09    00:29:50:17
en we kunnen niet op
tegen de staatspropaganda van Radio 1.

513    00:29:50:20    00:29:54:09
Dat vinden wij heel lastig. Maar je zegt:
Dit is eigenlijk onwenselijk...

514    00:29:54:12    00:29:56:09
want die ether wordt heel vol.
-Ja. Weet je wel...

515    00:29:56:12    00:30:00:01
Je schreeuwt steeds harder tegen elkaar op
en dat wil je niet. Je wilt...

516    00:30:00:04    00:30:04:01
Wij van Agentschap Telecom
willen die ether zo schoon mogelijk houden.

517    00:30:04:04    00:30:07:03
En voor apparatuur
doen we dat met Markttoezicht...

518    00:30:07:06    00:30:12:23
en mijn collega's zullen ook alles doen
om die norm zo streng mogelijk te maken.

519    00:30:13:01    00:30:16:22
Alleen, dat is altijd een trade-off.
Altijd kom je in een compromissituatie.

520    00:30:17:00    00:30:20:10
Ik kan het heel streng maken,
maar dat gaat heel veel geld kosten.

521    00:30:20:13    00:30:23:10
Slotvraag. Volgend jaar vlak voor kerst
zitten we hier weer...

522    00:30:23:13    00:30:26:06
of in een congreszaal omdat het weer mag,
zou ook leuk zijn...

523    00:30:26:09    00:30:29:23
Hebben we hier dan
een relevante stap in kunnen zetten?

524    00:30:30:01    00:30:34:04
Ik denk in de bewustwording
bij fabrikanten en importeurs...

525    00:30:34:07    00:30:36:04
dat we daar zeker
stappen in kunnen gaan zetten...

526    00:30:36:07    00:30:44:06
En bij consumenten en bedrijven die in
enorme snelheid die zonnepanelen aanleggen?

527    00:30:44:09    00:30:46:12
Daar ligt ook een verantwoordelijkheid.
-Ja. Absoluut.

528    00:30:46:15    00:30:48:04
Dat zijn meestal de installateurs.

529    00:30:48:07    00:30:50:05
Daar ligt
ook een enorme verantwoordelijkheid...

530    00:30:50:08    00:30:53:22
dat ze die apparatuur, die installaties,
goed op de daken aanleggen...

531    00:30:54:00    00:30:57:06
Maar nogmaals, de installateur is degene
die ik inhuur als consument om dat te doen.

532    00:30:57:09    00:31:00:03
Vind je dat er ook een bewustwording
moet komen bij de consument zelf...

533    00:31:00:06    00:31:03:10
of bij het bedrijf zelf waarvan ze
de kippenschuur vol leggen met panelen?

534    00:31:03:13    00:31:05:04
Of kun je dat eigenlijk niet vragen?

535    00:31:05:07    00:31:08:18
De kippenschuur met duizend panelen op het
dak is meer een professionele installatie...

536    00:31:08:21    00:31:10:13
vind ik dan. Bij de consumenten thuis...

537    00:31:10:16    00:31:14:06
Het zou fijn zijn als de consument
bewust is van of iemand stoort...

538    00:31:14:09    00:31:18:16
of je stoort, ja of nee. Dat is onderdeel
van een social-mediacampagne...

539    00:31:18:19    00:31:21:15
die we volgend jaar gaan starten, van:
Stoor ik, ja of nee?

540    00:31:21:18    00:31:23:04
Dat is best wel belangrijk.

541    00:31:23:07    00:31:25:08
En staat het
boven aan de agenda, bij Holland Solar?

542    00:31:25:11    00:31:27:10
De branche
is het gewoon aan zijn stand verplicht...

543    00:31:27:13    00:31:30:03
om dit gewoon professioneel op te lossen,
dus dat...

544    00:31:30:06    00:31:32:21
Holland Solar werkt ook samen
met Techniek Nederland...

545    00:31:32:24    00:31:35:01
om dit gewoon
goed onder de aandacht te brengen.

546    00:31:35:04    00:31:38:06
Ja, en tegen alle zendamateurs
die gekeken hebben, zeg jij: Blijf melden.

547    00:31:38:09    00:31:42:15
Blijf melden. Ja, ja. En wij zullen
er zo veel mogelijk aan doen, dus...

548    00:31:42:18    00:31:45:00
Leuk dat jullie gekeken hebben, jongens.
Hartstikke fijn.

549    00:31:45:03    00:31:47:15
Ik dank Erik Lucas en Leon Straathof...

550    00:31:47:18    00:31:50:14
voor dit gesprek
over de storingen van de zonnepanelen...

551    00:31:50:17    00:31:52:24
maar zij willen
heel graag met jullie doorpraten.

552    00:31:53:02    00:31:56:12
Daar zal Eelco zo kort tekst en uitleg
over geven hoe dat dan werkt.

553    00:31:56:15    00:31:59:05
Om drie uur ben ik op dit podium
in ieder geval weer terug...

554    00:31:59:08    00:32:01:23
met alweer het laatste webinar
van Opstap naar Weerbaarheid...

555    00:32:02:01    00:32:04:07
op deze symposiumdag van het Agentschap...

556    00:32:04:10    00:32:08:22
en die laatste sessie gaat over
de risicoanalyse digitale continuïteit.

557    00:32:09:00    00:32:11:16
Dat zijn drie dure woorden
om te kijken naar laadpalen...

558    00:32:11:19    00:32:17:02
en hoe we zorgen dat we daar de risico's
en de storingen van zo laag mogelijk houden.

559    00:32:17:05    00:32:20:14
En dan gaan we het ook uitgebreid hebben
over cyber en hacken.

560    00:32:20:17    00:32:23:23
Nou, dat is om drie uur.
Eelco, hoe praten we nu verder?

561    00:32:24:01    00:32:28:02
Ja, dank je wel. Het gesprek aan tafel hier
is nu afgelopen, maar we gaan verder.

562    00:32:28:05    00:32:32:03
U gaat verder met de sprekers,
met Leon Straathof en Erik Lucas...

563    00:32:32:06    00:32:34:22
in een online netwerkomgeving.

564    00:32:35:00    00:32:38:06
Dat doen we met een tool,
die noemen we Wonder.

565    00:32:38:09    00:32:41:04
U heeft een linkje naar Wonder
ontvangen via de mail.

566    00:32:41:07    00:32:44:15
De link verschijnt ook nog eventjes
voor de herinnering in de chat.

567    00:32:44:18    00:32:48:14
Klikt u op de link, dan komt u
in een aparte web browse-omgeving...

568    00:32:48:17    00:32:54:04
waar u met een audio-videoverbinding al
uw vragen kan stellen aan Leon of aan Erik.

569    00:32:54:07    00:32:56:21
En ik weet dat er
heel veel vragen voorbijgekomen zijn...

570    00:32:56:24    00:33:00:07
over cyber-aspecten
van zonnepaneelapparatuur...

571    00:33:00:10    00:33:03:00
heel veel vragen
over storingsniveaus van C2000...

572    00:33:03:03    00:33:04:23
die we helaas
niet hebben kunnen beantwoorden...

573    00:33:05:01    00:33:08:13
maar die vragen kunt u nu
rechtstreeks stellen aan de sprekers.

574    00:33:08:16    00:33:10:12
Dus doe dat vooral. Ga naar Wonder.

575    00:33:10:15    00:33:15:04
Bent u in de Wonder-omgeving, dan ziet u
dat u een klein poppetje geworden bent.

576    00:33:15:07    00:33:18:12
U kunt met uw muis klikken,
ergens op het scherm...

577    00:33:18:15    00:33:21:12
dan loopt uw poppetje
naar de muispointer toe.

578    00:33:21:15    00:33:23:20
U ziet ook op het scherm de sprekers staan.

579    00:33:23:23    00:33:27:12
En de sprekers zijn makkelijk te herkennen,
want die hebben allemaal een gele rand.

580    00:33:27:15    00:33:29:20
U ziet ook
een aantal poppetjes met een blauwe rand...

581    00:33:29:23    00:33:32:15
dat zijn de hosts van Agentschap Telecom.

582    00:33:32:18    00:33:35:13
Komt u er even niet uit,
ga naar een van de blauwe poppetjes toe...

583    00:33:35:16    00:33:39:17
of zij komen naar u toe
en ze leggen uit hoe het systeem werkt.

584    00:33:39:20    00:33:43:24
Dus Leon Straathof en Eric Lucas begeven
zich nu naar de laptop die klaarstaat...

585    00:33:44:02    00:33:47:08
zodat ze met u kunnen praten
in een live audio-videoverbinding...

586    00:33:47:11    00:33:50:17
daar kunt u al uw vragen stellen.

587    00:33:50:20    00:33:56:05
Volgt u zo meteen nog de laatste webinar,
de demo van het hacken van een laadpaal...

588    00:33:56:08    00:34:00:04
dan zie ik u weer terug in deze omgeving,
maar wel via een andere link.

589    00:34:00:07    00:34:02:08
U heeft die link ontvangen
via een apart mailtje.

590    00:34:02:11    00:34:04:18
Elk van de webinars heeft z'n eigen linkje.

591    00:34:04:21    00:34:08:02
Dus zorg dat u
in de goeie omgeving terechtkomt.

592    00:34:08:05    00:34:11:21
Voor nu, dank u wel. Ik zou zeggen:
Ga naar de Wonder-omgeving...

593    00:34:11:24    00:34:15:14
en veel plezier
met Erik Lucas en Leon Straathof.